Miljoennota 2021 – maatregelen arbeidsmarkt

De kabinetsplannen voor 2021 met betrekking tot de arbeidsmarkt, hoe zien die eruit en hoe reageren belangenorganisaties?

De reacties van werkgevers- en werknemersorganisaties zijn overwegend positief. Er vinden grote verschuivingen plaats op de arbeidsmarkt, omdat in sommige sectoren nog voor langere tijd te weinig werk is. Er is dus veel omscholing en van-werk-naar-werk begeleiding nodig.

Economie en werkloosheid
Dit jaar verwacht het kabinet een economische krimp van 5% en een herstel van ruim 3% volgend jaar. De werkloosheid verdubbelt naar verwachting en stijgt naar 6%. Als er een tweede lockdown nodig is vanwege de pandemie vertraagt het economisch herstel aanzienlijk (tot -3% in 2021) en stijgt de werkloosheid volgend jaar mogelijk tot 8% (meer dan tijdens de financiële crisis). Begin 2021 zullen er bijna 550 duizend mensen werkloos zijn, ongeveer 230 duizend meer dan in 2019.

Loonontwikkeling
De crisis werkt ook door op de loonontwikkeling en de inflatie. In 2020 nemen de cao-lonen nog toe met ongeveer 2,5 procent. De komende jaren nemen de lonen waarschijnlijk beperkter toe. Hier staat tegenover dat ook de consumentenprijzen in 2020 en 2021 wat minder stijgen dan de afgelopen periode.

Lastenverlichting
Het kabinet heeft 1 miljard euro gereserveerd voor lastenverlichtingen. De helft is voor verlaging van de eerste schijf van de inkomstenbelasting. De andere 500 miljoen euro is voor arbeidskorting, waardoor werkenden over een kleiner deel van hun inkomen belasting hoeven te betalen. Zie Rijksoverheid/Belastingplannen

Koopkracht
Een doorsnee huishouden gaat er naar verwachting volgend jaar in koopkracht 0,8 procent op vooruit. De werkenden gaan er het meest op vooruit: 1,2 procent, uitkeringsgerechtigden winnen 0,5 procent aan koopkracht en gepensioneerden 0,4. Dit zijn gemiddelden, in werkelijkheid verschilt dit per individu en situatie.

Voor grote bedrijven worden de winstbelastingen niet verlaagd, voor kleinere bedrijven wel.

Bonus en werkdrukverlaging in de zorgsector
Er komt geen structurele loonsverhoging in de zorg. Naast de eerder afgesproken bonus van 1000 euro, komt er nog een bonus van netto 500 euro. Ook trekt het kabinet jaarlijks 130 miljoen euro uit om de werkdruk te verlagen en zo het werk in de zorg aantrekkelijker te maken.

Maatregelen tegen het lerarentekort
Het kabinet besteedt in het nieuwe begrotingsjaar 32 miljoen euro om het lerarentekort te bestrijden.

Citaten uit de Miljoennota:

Kwetsbare positie flexwerkers en zzp’ers
“Bestaande verschillen in contractvorm worden extra zichtbaar nu het virus een zware wissel trekt op de arbeidsmarkt. Het risico op werkloosheid was voor de coronacrisis al hoger voor flexwerkers dan voor vaste krachten. Dat risico is sindsdien alleen maar toegenomen, al zal ook onder werknemers met een vast contract de werkloosheid toenemen. Juist de sectoren waarin veel oproepkrachten werken, zoals de horeca en de culturele sector, kregen te maken met flinke omzetdalingen.

Het kabinet heeft voor zelfstandigen en flexwerkers tijdelijke voorzieningen getroffen om de klap van corona op te vangen (namelijk de Tozo en Tofa). Ruim 1,5 miljoen werkenden zitten in de gevarenzone: zij werken zonder vast contract in een sector waar minder vraag naar arbeid is. Zorgpunt is dat veel van hen daarnaast weinig geld hebben om op terug te vallen, zoals het inkomen van een partner of spaargeld. Het gaat vaak om studenten, jongeren, migranten en mensen met een laag inkomen. Ook veel kunstenaars hebben beperkte terugvalmogelijkheden.”

Regulering van werk
De Miljoenennota verwijst ook naar het rapport van de Commissie Borstlap. Dat bevat adviezen voor politiek en overheid om werknemers en zelfstandigen fiscaal gelijk te behandelen, de regels rond vast werk (zoals de transitievergoeding) aan te passen, een basisverzekering voor werkenden aan te bieden en te zorgen voor meer toegankelijke scholing. Die adviezen zijn overigens nog niet of beperkt vertaald in overheidsmaatregelen.
Lees meer

Nederlandse arbeidsmarkt kwetsbaar
Citaat uit de nota: “De Nederlandse arbeidsmarkt is gevoelig voor schokken door de relatief grote flexibele schil. In 2019 waren er 3 miljoen mensen aan het werk als zzp’er (1,1 miljoen) of flexwerker (1,9 miljoen). Dat heeft voordelen: het kan mensen en bedrijven meer flexibiliteit bieden dan vaste arbeidscontracten. Tegelijkertijd maakt deze grote flexibele schil de economie en samenleving kwetsbaar. Bij economische tegenwind kunnen flexwerkers namelijk snel hun baan en inkomen kwijtraken. Zelfstandigen kunnen ook te maken krijgen met minder opdrachten of lagere tarieven.”

Gevolg van beleid
“De flexibiliteit van de arbeidsmarkt is geen toeval, maar het gevolg van beleid,” aldus het kabinet in de Miljoenennota. “Door de regels rond ontslagbescherming, ziekte en transitievergoeding, is het voor werkgevers relatief aantrekkelijk om te kiezen voor flexibel of uitzendwerk in plaats van een vaste arbeidsrelatie. En werkgevers maken vaak minder kosten voor scholing of pensionering bij flexwerkers.

Daarnaast zijn de arbeidskosten voor zzp’ers relatief laag, omdat zij meestal geen verplichte pensioenvoorziening of verzekering tegen arbeidsongeschiktheid hebben. Zzp’ers hebben ook recht op fiscale aftrekposten, zoals de zelfstandigenaftrek en mkb-winstvrijstelling, waardoor ze bij hetzelfde brutoloon aanmerkelijk meer netto-inkomen overhouden. Door al deze verschillen verstoort het arbeidsmarktbeleid (mede) de keuze voor het soort arbeidsrelatie dat iemand heeft.”

Meer duurzame arbeidsrelaties gewenst
“Daardoor worden sommige groepen werkenden, zeker als zij een kleine financiële buffer hebben, in crisistijd relatief fors geraakt. Verlies van werk of een terugval in inkomen leidt op persoonlijk niveau vaak tot onzekerheid en stress, maar maakt de Nederlandse economie als geheel ook kwetsbaar.

De grote flexibele/zelfstandige schil zorgt er ook voor dat de sociale zekerheid bij een economische terugval minder stabiliteit kan bieden. Meer duurzame arbeidsrelaties zijn gewenst.”

Arbeidsmarkt in balans
Dit jaar is de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) in werking getreden, die het aantrekkelijker maakt om een vast contract aan te bieden, en die groepen flexwerkers meer zekerheid biedt.

Afbouw zelfstandigenaftrek
De zelfstandigenaftrek wordt sneller wordt afgebouwd dan eerder gepland.
Wat dat betreft zegt VZN-voorzitter Cristel van de Ven in een reactie: “Het wordt gebruikt als argument voor het tegengaan van schijnzelfstandigheid. Maar dat kun je beter tegengaan met een duidelijke definitie en rechtspositie van zelfstandigen. Dat maakt gericht beleid mogelijk en gaat misstanden tegen.”

Arbeidsparticipatie van vrouwen makkelijker maken
Het kabinet gaat onderzoek laten doen naar ons stelsel van kinderopvang; hoe kan daarmee worden gestimuleerd dat vrouwen makkelijker en meer uren kunnen werken?

Verdienvermogen van Nederland stimuleren
De Miljoenennota verwijst ook naar het recent gepresenteerde Wobke-Wiebesfonds, een meerjarig investeringsfonds van de overheid om het verdienvermogen van Nederland te verbeteren in combinatie met het behalen van klimaatdoelen.

Bronnen: Miljoenennota 2021 en NOS

Lees ook
Negen maanden verlenging voor NOW
Wopke-Wiebesfonds en personeel voor de toekomst
Platform Toekomst van Arbeid inspireert om de arbeidsmarkt te hervormen
Miljoenennota 2020 – maatregelen arbeidsmarkt