‘Gezamenlijke aanpak complexe probleem arbeidsmigratie nodig’

De discussie rondom arbeidsmigratie is complex, doordat allerlei maatschappelijke vraagstukken door elkaar lopen. “De emoties in het debat lopen steeds hoger op zolang de overheid geen integrale besluiten neemt op maatschappelijke knelpunten”, stelt Peter Loef, Programmamanager Arbeidsmigratie bij de ABU. “We moeten het samen fixen.” Dat zei Loef op LinkedIn naar aanleiding van de tv-uitzending Arbeid op bestelling van Zembla afgelopen zondagavond 14 januari jl. 

In de uitzending zoomt Zembla in op de burgerprotesten tegen de komst van enkele honderden arbeidsmigranten in Boxtel. Volgens bewoners zou het grote aantal arbeidsmigranten ontwrichtend zijn voor hun kleine gemeenschap, wat zij hebben verbeeld door stokken met gele hesjes in weilanden te plaatsen. Ook ging Zembla in op de slechte woonomstandigheden waarin arbeidsmigranten in een huis in het Brabantse dorp leven.

‘Geaccepteerd en waardevol arbeidsmarktinstrument’

Dat de emoties (zoals in de tv-uitzending duidelijk werd) steeds heftiger worden als het om arbeidsmigranten gaat, komt volgens Loef mede door het ontbreken van een ‘holistische blik op verschillende maatschappelijke vraagstukken’. “De overheid neemt vanuit de integraliteit geen besluiten op maatschappelijke knelpunten. Je kunt bijvoorbeeld niet alleen als gemeente nieuwe bedrijvigheid faciliteren en geen rekening houden met de huisvesting van de mensen die er gaan werken.”

Het is aan overheden, ambtenaren, onderzoekers, belangenbehartigers en handhavers om dit in gezamenlijkheid aan te pakken. – Peter Loef

Volgens Loef werd in de uitzending de complexiteit van arbeidsmigratie zichtbaar. “Alle vraagstukken lopen door elkaar heen; demografische ontwikkeling, arbeidsmarktkrapte, huizentekort, lokale sociale ontwrichting, zorg, onvoldoende overheidsvisie/daadkracht en malafiditeit.” 

In plaats van te blijven hangen in het eigen gelijk, pleit Loef ervoor het probleem ‘gezamenlijk te fixen’. “Het is aan overheden, ambtenaren, onderzoekers, belangenbehartigers en handhavers om dit in gezamenlijkheid aan te pakken.” De specialist in arbeidsmigratie van de ABU is voor het hard aanpakken van arbeidsuitbuiting, eerlijke concurrentie, het betrekken van inlenende bedrijven bij het aanpakken van malafiditeit en arbeidsmigratie inzetten als ‘geaccepteerd en waardevol arbeidsmarktinstrument’.

Van Gennip: welke arbeidsmigranten echt nodig?

Demissionair minister van SZW Karien van Gennip sprak zich onlangs ook over deze kwestie uit. “Bestuurders moeten belangrijke keuzes maken over welke economie de samenleving nodig heeft. We hebben echt een probleem als het voor werkgevers aantrekkelijker is om drie medewerkers uit Oost-Europa te halen dan te investeren in een robot. Nederland moet geen lage-lonen-land willen zijn. De lusten van goedkope arbeid zijn voor de werkgever, terwijl de samenleving de lasten draagt. Dat moet eerlijker. De overheid heeft daar wat mij betreft een leidende rol in en moet het niet alleen aan de markt overlaten.”  

Van Gennip zei dit naar aanleiding van het recent gepubliceerde rapport ‘Gematigde groei’ van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050. Hierin wordt gepleit voor beperking van migratie, ook van arbeidsmigratie. Het Financieele Dagblad citeert (16 jan. jl.) de voorzitter van de commissie, Richard van Zwol, die ervoor pleit de komst van laagopgeleide arbeidsmigranten te ontmoedigen. “Er is laagbetaald werk, onder slechte omstandigheden, waar bepaalde werkgevers en uitzendbureaus wel aan verdienen, maar migranten zelf op de lange termijn nauwelijks beter van worden. De rekening komt terecht bij gemeenten, bij het publiek.”

We moeten ons afvragen welke arbeidsmigranten we wel nodig hebben, misschien zelfs meer, en welke niet, of minder. – Karien van Gennip

Van Gennip is het daarmee eens, zo bleek tijdens de persconferentie over dit rapport: “We stellen ons te weinig de vraag welke economie we willen zijn. We moeten ons afvragen welke arbeidsmigranten we wel nodig hebben, misschien zelfs meer, en welke niet, of minder. Dan kun je afgewogen keuzes maken.” 

Eerder trok de Adviesraad Migratie al aan de bel over arbeidsmigratie. Zij stelden dat arbeidsmigratie tot 2040 nodig is, maar het daarna een probleem zou kunnen worden.

De politieke partijen die op dit moment met elkaar spreken over een mogelijk te vormen coalitie, denken niet allemaal hetzelfde over arbeidsmigratie. Wel zien zij de noodzaak van het inperken van migratie, waarvan arbeidsmigranten een onderdeel zijn. Aan de ene kant is arbeidsmigratie nodig vanwege de krimpende beroepsbevolking en de vergrijzing (die tot toenemende vraag naar personeel in de zorg leidt), aan de andere kant zorgt arbeidsmigratie voor maatschappelijke spanningen, onder meer door het woningtekort.

OTTO: Deltaplan ‘Grip op arbeidsmigratie’

Niet toevallig gelijktijdig met het bovengenoemde rapport kwam OTTO Work Force met een eigen Deltaplan ‘Grip op arbeidsmigratie’. Gert-Jan Segers, strategisch adviseur bij de bekende bemiddelaar van arbeidsmigranten, formuleerde in opdracht van OTTO aanbevelingen om arbeidsmigratie ‘goed te regelen’ en ‘uitwassen aan te pakken’.

In het Deltaplan draait het om drie sleutelwoorden: gereguleerd, functioneel en tijdelijk. Volgens dit plan krijgt Nederland grip op arbeidsmigratie door regulering en handhaving, door arbeidsmigratie vooral toe te spitsen op specifieke functies en beroepen en door arbeidsmigranten hier tijdelijk te laten verblijven, waardoor er ook in het land van herkomst toegevoegde waarde ontstaat (circulaire arbeidsmigratie).

Er moeten nieuwe afspraken komen over fatsoenlijke huisvesting en over welk werk in Nederland echt noodzakelijk is. – Gert-Jan Segers

Er moeten nieuwe afspraken komen over fatsoenlijke huisvesting en over welk werk in Nederland echt noodzakelijk is. Gert-Jan Segers: “We hebben als samenleving een groeiend tekort aan vakmensen. Alleen al in cruciale sectoren als de zorg en energievoorziening komen we vele tienduizenden mensen tekort en dat tekort loopt de komende jaren alleen nog maar verder op. Tegelijk is arbeidsmigratie omstreden. En dat is begrijpelijk gezien de soms slechte huisvesting van arbeidsmigranten en een gebrek aan goede regulering en handhaving. Vakkrachten uit het buitenland kunnen ons helpen bij het verrichten van werk in onder andere de zorg en onze energievoorziening. Maar dat kan alleen als we er voortaan de juiste voorwaarden aan stellen. We moeten uitbuiting strenger bestraffen en malafide uitzendbureaus aanpakken. En met een ‘oranje kaart’ kunnen we regelen dat arbeidsmigranten van buiten de EU alleen tijdelijk hier komen werken.” 

Eind vorig jaar pleitte OTTO-topman Frank van Gool  ook al voor invoering van een orange card voor arbeidsmigratie van buiten de EU.