Adviesraad Migratie: ‘Meer arbeidsmigratie kan tot grotere problemen leiden’

Arbeidsmigratie is maar deels de oplossing voor het huidige personeelstekort en de vergrijzing. Dat zegt de Adviesraad Migratie adviesrapport dat deze week is gepubliceerd. Arbeidsmigratie is volgens de adviesraad tot 2040 nodig, maar daarna zou het een probleem kunnen worden. Adviesraad Migratie is een onafhankelijk adviescollege voor de overheid.

De adviesraad vergeleek de optie om in te zetten op meer arbeidsmigratie met andere opties om de beroepsbevolking te vergroten, zoals de AOW-leeftijd te verhogen en de arbeidsparticipatie te verhogen.

Gedachte-experiment

Om tot een advies te komen, heeft de Adviesraad Migratie een gedachte-experiment uitgevoerd: ‘Wat zijn de gevolgen als er jaarlijks netto 50.000 extra arbeidsmigranten naar Nederland komen?’ Daarbij gaan zij ervan uit dat de arbeidsmigranten tijdelijk in Nederland verblijven en weer vertrekken wanneer zij de pensioengerechtigde leeftijd bereiken. Ook gingen zij ervan uit dat er geen gezinshereniging zou plaatsvinden en zij geen kinderen in Nederland zouden krijgen. In een ander scenario hebben zij deze aannames laten vallen en berekend wat hiervan de gevolgen zouden zijn.

De adviesraad keek in het bijzonder naar de middellange en langetermijn effecten van arbeidsmigratie op de ‘grijze druk’, de verhouding tussen het aantal gepensioneerden en de bevolking in de werkzame leeftijd. Om de grijze druk op het huidige niveau te houden, zouden we tot 2040 zo’n drie miljoen extra arbeidsmigranten naar ons land moeten halen. Hierbij gaat het om circulaire arbeidsmigratie. Arbeidsmigratie in deze aantallen is volgens de adviesraad “niet realistisch.”

• Lees ook: Frank van Gool (OTTO): ‘orange card’ voor arbeidsmigratie van buiten de EU

Wanneer de 50.000 arbeidsmigranten uit het gedachte-experiment zich permanent in Nederland zouden vestigen, zou op korte termijn de grijze druk gedempt worden. Maar vanaf 2060, wanneer deze arbeidsmigranten de pensioengerechtigde leeftijd bereiken, loopt de grijze druk fors op. Bij permanente arbeidsmigratie moeten de gevolgen van arbeidsmigratie opgelost worden met nog meer arbeidsmigratie.

Wat als er geen arbeidsmigranten naar Nederland zouden komen? Bij een vaste AOW-leeftijd van 67 zou de grijze druk toenemen naar 54% in 2070. “Zou de AOW-leeftijd wel worden verhoogd, dan blijft de stijging beperkt tot 43%.” schrijft de adviesraad

Welvaartsgroei

Wanneer een arbeidsmigrant in Nederland komt wonen en hier productieve arbeid verricht, dragen zij per definitie bij aan economische groei. Maar de opbrengsten ten opzichte van de groei van de bevolking leiden echter niet tot een sterkere economie. De adviesraad concludeert dat “als gevolg van de komst van de arbeidsmigrant stijgt het welvaartsniveau, gemeten als het bbp per hoofd van de bevolking, veel minder sterk dan de economie hierdoor groeit.” Daarbij waarschuwen zij ook voor welk type werk de arbeidsmigrant zal verrichten: “Als arbeidsmigranten worden ingezet voor laagproductief werk, kan het gemiddelde welvaartsniveau zelfs dalen, als hun bijdrage aan de groei van het bbp kleiner is dan hun bijdrage aan de bevolkingsgroei.” Hoogopgeleide kennismigranten dragen wel veel bij aan de welvaart.

• Lees ook: ‘Politieke partijen willen arbeidsmigratie beperken, maar hoe?’

De adviesraad merkt op dat arbeidsmigranten en de werkverschaffers het meeste profijt hebben van de arbeidsmigratie, niet de samenleving als geheel. In veel gevallen profiteren ook hoger opgeleide gevestigde werkenden. Daarnaast meldt de adviesraad ook dat de komst van veel laaggeschoolde arbeidsmigranten die eenvoudig en laagbetaald werk doen de prikkel van werkverschaffers wegnemen om de kwaliteit van het werk (arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden) te verbeteren. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel: Nederlanders solliciteren niet meer op dit soort banen, waardoor er meer arbeidsmigranten nodig zijn voor sectoren als de glastuinbouw, slachterijen en distributiecentra.

2040 hoogtepunt vergrijzing

Als we te veel arbeidsmigranten naar Nederland halen, is de balans kwijt. “Het probleem is dat we na 2040 over het hoogtepunt van de vergrijzing heen zijn”, zegt voorzitter Monique Kremer van de adviesraad tegenover de NOS. “Als je dan heel veel mensen hebt aangetrokken, kom je nog meer in problemen. Want dan hebben we misschien te veel mensen voor het werk dat er is.”

De adviesraad concludeert dat daarom vooral selectieve arbeidsmigratie, waarbij alleen migranten worden binnengelaten met kwaliteiten die we zelf niet in huis hebben, Nederland tot 2040 kan helpen. “Als het gaat om werk dat makkelijk te doen is, kan je ook kijken naar mensen die al in Nederland zijn”, zegt Kremer.