"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

‘Hallo platformwerker, dag werknemer?’

Anika Keuter

‘Hallo platformwerker, dag werknemer?’

“Ik voel me enorm geroepen om jongeren te waarschuwen voor het verlies van hun sociale rechtszekerheid.”

Interview met Anika Keuter (27)

Mr. Anika Keuter studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Onlangs behaalde zij haar Master in Nederlands Recht, met als specialisatie Arbeidsrecht. Zij deed dit met het proefschrift ‘Hallo platformwerker, dag werknemer?’ over de juridische en arbeidsrechtelijke aspecten van de nieuwe platformeconomie.

“Het huidige arbeidsrecht loopt achter bij de maatschappelijke ontwikkelingen. De Wet Arbeidsmarkt in balans (WAB) gaat het ook niet oplossen,” zegt Anika. “Ik denk dat de WAB de vlucht naar goedkope arbeid alleen maar zal versnellen. We moeten het arbeidsrecht grondiger aanpassen.”

Wat beweegt je?
“Ik las het boek Uber voor Alles van journalist Rens Lieman na een tip van een collega. Ik zocht een aansprekend onderwerp voor mijn scriptie. Dit boek inspireerde mij om de positie van platformwerk in ons arbeidsrecht te onderzoeken.

Ik zie hoe mensen van mijn generatie denken en werken. Naast mijn studie werk ik ook al zeven jaar als intern medewerker bij een uitzendbureau in verschillende functies. Daar kom ik de consequenties van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt dagelijks tegen. Ik voel me enorm geroepen om jongeren te waarschuwen voor het verlies van hun sociale rechtszekerheid.”

Werkgeverschap is duur
“Werkgever zijn, dat is duur door de sociale premies en het risico op loondoorbetaling bij ziekte van de werknemer. Wie als werkgever de keuze krijgt tussen twee overeenkomsten die inhoudelijk niet veel van elkaar verschillen, terwijl het verschil in kostenplaatje enorm is, zal al snel voor de goedkope variant kiezen. Zeker als de verschillen nogal grijs en onduidelijk zijn. Bij een kleine pakkans is de keuze voor de makkelijke en goedkope arbeidsvariant snel gemaakt.”

Algoritme als baas is goedkoop
“Platformwerk is goedkoper voor werkgevers. Via een platform werk je (in de meeste gevallen) niet voor een persoon van vlees en bloed. Je werkt dus niet voor een werkgever, maar voor een app. Het algoritme is je baas. Als er geen sprake is van werkgeverschap, omdat er geen arbeidsovereenkomst is gesloten en er geen gezagsverhouding kan worden aangetoond, wordt de werkende op dit moment niet beschermd door het arbeidsrecht.”

Korte termijn denken
“Veel jongeren denken op korte termijn. Werken voor een app levert nu direct geld op. Dat zij ondertussen geen enkele sociale rechtszekerheid opbouwen boeit hen niet, maar de consequentie voor hun rechtspositie is groot. Ze beseffen niet dat er een machtsverschuiving gaande is.”

Wie heeft de macht?
“De macht verschuift naar de platformen. In de afgelopen twee eeuwen zagen we iets dergelijks op de arbeidsmarkt, maar dan in andere verschijningsvormen. Er gebeurt in feite hetzelfde, maar het is anders ‘aangekleed’. Twee eeuwen geleden werkten in ons land veel mensen als dagloners voor wie hen toevallig inhuurde. Rijke boeren hadden het voor het zeggen.

Ons huidige arbeidsrecht is een voortvloeisel uit de industriële revolutie, die eind 1800 en begin 1900 opkwam. Na de herenboeren kregen de fabriekseigenaren de macht. Zij boden lopende bandwerk aan en molken daarmee hun arbeiders uit. Veel arbeidswetten zijn in die periode ontstaan, onder meer om kinderarbeid tegen te gaan; mensen kregen ontslagrecht en normale arbeidstijden. De ongelijkheid tussen werkgevers en arbeiders werd rechtgetrokken.”

Sociale zekerheid gebaseerd op arbeidsovereenkomst
“De arbeidsovereenkomst staat sindsdien centraal in het arbeidsrecht. Deze overeenkomst is gebaseerd op een gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer. Ons hele sociale stelsel hangt nu aan de arbeidsovereenkomst. Als je geen werknemer bent volgens de arbeidsovereenkomst, heb je geen recht op sociale zekerheid.”

Andere organisatie van werk
“Er is een 24-uurseconomie ontstaan en een wereldwijde economie. Werk wordt anders georganiseerd. Mensen werken vaker waar, wanneer en hoe het hen past. De platformeconomie faciliteert dit en maakt ook slim gebruik van de ‘businesscase’ die ontstaat doordat werkgeverschap en arbeid in Nederland duur is. Tegelijk moet het sociale stelsel op een of andere manier worden betaald; voor werklozen, zieken en ouderen is er een vangnet nodig.

Met de Wet Arbeidsmarkt in balans probeert het kabinet het tij te keren. Maar ik denk dat economisch precies het omgekeerde gaat gebeuren.”

Welke oplossingen zie je?
“Het is complex. Er zijn verschillende oplossingen denkbaar. In grote lijnen zie ik drie samenhangende richtingen:”

Stel de werkende centraal, in plaats van de arbeidsovereenkomst
“Maak een definitie van de werkende. Stel die centraal en toets daar alles aan. Momenteel wordt alles getoetst aan de arbeidsovereenkomst; dat is een achterhaalde situatie.”

Schep duidelijkheid over ondernemerschap
“Geef een duidelijke definitie van ondernemerschap, zodat er beter kan worden gehandhaafd op schijnconstructies met zzp’ers.”

Maak werkgeverschap eenvoudiger
“Werkgever zijn, dat moet weer aantrekkelijk worden. De arbeidsovereenkomst is op zich voor werkgevers niet het probleem, maar alle rompslomp en risico’s daar omheen. Daar vluchten werkgevers voor. Als het kabinet payrolling wil begrenzen, is het eenvoudiger maken van het werkgeverschap de beste strategie.”

Interview: Hinke Wever, FlexNieuws

Over het proefschrift
De platformeconomie is een vrij nieuw verschijnsel dat tot ongeveer vijf jaar geleden niet of nauwelijks voorkwam in Nederland. Het gaat hierbij om platforms die vraag en aanbod en werkgever en werknemer verbinden. Sommige platforms bemiddelen alleen (Helpling en Temper), andere stellen zich nadrukkelijk op als werk- of opdrachtgever (Uber, Deliveroo en Thuisbezorgd). Hierbij is sprake van afwijkende arbeidsovereenkomsten of overeenkomsten van opdracht. Zo bemiddelen Helpling en Temper wel, maar zijn het geen uitzendbureaus. Thuisbezorgd en Uber stellen zich op als werk-/opdrachtgever, maar wijken op belangrijke punten af van een traditioneel arbeidscontract. De vragen die het proefschrift opwerpt zijn: hoe moeten de overeenkomsten worden gekwalificeerd en bieden de huidige overeenkomsten voldoende bescherming aan de betrokken partijen. Het proefschrift van Anika Keuter stelt: “Ten opzichte van de platforms hebben platformwerkers een maatschappelijk en economisch ongelijke positie. Wat de platforms gemeen hebben, is dat de platformwerkers door de constructie juridisch onbeschermd en onverzekerd zijn. Het is daarom wenselijk duidelijkheid te scheppen in de juridische positie van platforms, platformwerkers en klanten.”
Hinke Wever is een creatieve verbinder van werk- en levensterreinen. Ze was als redacteur vanaf de start betrokken bij FlexNieuws.