"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

Cao-fondsen en het politieke spel bij het private WW-fonds

Cao-fondsen en het politieke spel bij het private WW-fonds

Door Harry Vogels, cao-expert

Harry Vogels
Harry Vogels

Kritiek op cao-fondsen
Al meer dan 20 jaar schrijf ik uiterst kritisch over cao-fondsen en krijg ik steun vanuit de Tweede Kamer. En dat doet mij deugd, want er gaat heel veel publiek geld naar private stichtingen van cao-partijen. Er zijn in Nederland meer dan 200 stichtingen van cao-partijen (werkgeversorganisaties en vakbonden) en deze stichtingen beheren meer dan 150 cao-fondsen. Miljoenen werkgevers en werknemers worden via algemeen verbindend verklaring van bedrijfstak-cao-fondsen door de minister van SZW verplicht gelden te storten in fondsen, zonder echt te weten waarvoor deze gelden echt zijn bedoeld. Het gaat dan om een percentage van de loonsom van circa een half tot meerdere procenten. Al deze stichtingen zijn private stichtingen zonder toezicht. Tot 20 jaar geleden is er nog wel een ministeriële waarnemer die toegelaten moet worden tot de bestuursvergaderingen, maar de besturen van de stichtingen hebben de waarnemers min of meer ‘weggekeken’ en de wet is daarna aangepast.

Tweede Kamer en cao-fondsen
In 2002 blijkt toenmalig VVD-Tweede Kamerlid Geert Wilders zeer geïnteresseerd in het reilen en zeilen van de cao-fondsen en in datzelfde jaar krijgt hij de gehele Tweede Kamer mee, om de cao-fondsen te dwingen tot meer openheid over hun financiën. In juni 2008 dient Stef Blok een motie in om een einde te maken aan de zogenaamde ‘neptransparantie’. Hij vraagt aan de minister om cao-partijen te ‘dwingen’ tot meer transparantie door hun jaarverslagen op hun eigen websites te zetten. En de minister blijkt hiervan overtuigd te zijn. In een brief van 7 juli 2008 gaat minister Donner in op een eerder onderzoek. Hij wijst er op dat de fondsen een traject van professionalisering zijn ingeslagen, maar meer aandacht kunnen hebben voor de effectiviteit en doelmatigheid van hun activiteiten. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is van mening dat de werking van cao-fondsen kan worden verbeterd door verder te professionaliseren. Om een verdere professionalisering van de fondsen te bevorderen is transparantie van groot belang. Dit komt volgens de minister ook tot uiting in de motie van Stef Blok. Hij zal cao-partijen verzoeken de jaarcijfers op hun eigen websites te zetten.

Minister Asscher, Rutte II en de FNV
In 2012 neemt minister Asscher het stokje over van VVD-minister Henk Kamp, in Rutte I minister van SZW. VVD en CDA hebben in het Rutte I goed nagedacht over de verkorting van de maximale WW-uitkering. Maar zij spreken met gedoogpartner PVV af, dat er in dat kabinet niet zou worden getornd met de WW en het ontslagrecht. Heel anders wordt het in 2012 als Asscher aantreedt als minister. In april 2013 sluit minister Asscher een sociaal akkoord met sociale partners, met drie maatregelen: versterking van de rechtspositie van flexwerkers, het eenvoudiger maken van het ontslagrecht (voor iedereen een transitievergoeding) en het terugbrengen van de maximale reguliere WW-termijn van 38 naar 24 maanden. Asscher wil toe naar een ander sociaal-verzekeringsstelstel, waarin vakbonden en werkgevers zelf meer verantwoordelijkheid dragen voor de uitkeringen aan werklozen en arbeidsongeschikten. Na advies van de SER leidt dit in 2016 tot een centrale cao-afspraak: de maximale wettelijke duur van de WW wordt vanaf 2016 – stapsgewijs – teruggebracht van 38 maanden naar 24 maanden. En zoals in het sociaal akkoord van 2013 afgesproken, wordt besloten om de versobering van de WW te repareren via cao’s, met een premie van maximaal 0,75 % van het loon, te betalen door de werknemer. De Stichting van de Arbeid zal cao-partijen daarbij faciliteren.

Rutte, VNO en Private WW
De ontwikkelingen bij de Stichting van de Arbeid zijn voor Rutte en het VNO erg positief te noemen. Flexwerk blijft voor werkgevers in grote lijnen hetzelfde. Op het gebied van ontslag is er na vele jaren een beweging richting werkgevers en bij de nieuwe WW-wetgeving worden de werkgevers op hun wenken bediend. De wettelijke WW wordt ingekort, en de verlengde WW van 14 maanden kost de werkgevers helemaal niets. En in hun achterhoofd zullen werkgevers denken: ‘met een eenvoudiger ontslagregeling en een WW van totaal 38 maanden kunnen we toch mensen met een beetje aanvulling ruim 3 jaar vóór de AOW-leeftijd met een ouderenregeling laten gaan.’

2016: de private WW in een super cao-fonds
In 2016 wordt het nieuwe cao-fonds WW opgericht: niet voor één bedrijfstak, maar voor alle bedrijfstakken en ondernemingen tegelijk, via tien verzamel-cao’s voor alle meer dan 1.500 cao’s in Nederland. Het nieuwe cao-fonds krijgt de naam Stichting Private Aanvulling WW en WGA, afgekort SPAWW. Uitvoerder wordt een commercieel bedrijf: salarisverwerker Raet. Een ‘hybride’ idee vanuit de Stichting van de Arbeid; een groot super-fonds met honderden miljoenen euro’s inkomsten en uitgaven in een private stichting. Doel van het fonds is het verlengen de WW van 24 naar maximaal 38 maanden. De wettelijke WW gaat naar maximaal 24 maanden.

2020: transparant met €600 miljoen in kas
Ieder kwartaal brengt het bestuur van de SPAWW een transparant rapport uit. In het kwartaalverslag van het 3e kwartaal 2020 staat o.a.: het aantal uitkeringen is in de afgelopen periode gegroeid van 21 naar 156. Gering, maar de grote instroom komt er snel aan. Bij het huidige aantal ‘verzekerden’ van 2,1 miljoen, verwacht het bestuur spoedig 15.000 tot 30.000 uitkeringsgerechtigden per jaar. Over het vermogen het volgende citaat: ‘In het derde kwartaal groeide het vermogen tot boven de €300 miljoen. Deze toename is wat sneller dan verwacht. Het vermogen zal in het vierde kwartaal 2020 en in 2021 verder worden opgebouwd. De komende periode kan het vermogen zelfs toenemen tot €600 miljoen (circa €300 per PAWW-deelnemer). Of dat gebeurt, is vooral afhankelijk van het uitkeringenvolume.’ De €300 per deelnemer is gebaseerd op opgebouwde premie per deelnemer vanaf aanvang tot 2021.

2021: private WW; kolder in de polder
De SPAWW voldoet aan de wens van de minister: 100% transparant.
Maar verder is er veel mis. De Raad van State uit in 2016 forse kritiek op invoering van deze private WW en wijst het nieuwe fenomeen verzamel-cao’s af. Er is geen wettelijke status. Ook mr. dr. Esther Koot – van der Putte, cao-expert, is kritisch op het fenomeen verzamel-cao. Zij schrijft in het artikel ‘Binding aan de verzamel-cao ten behoeve van het derde WW-jaar’, dat cao-partijen deze vorm gekozen hebben om niet onder het verzekeringstoezicht van De Nederlandse Bank te vallen. En in de media uit Mathijs Bouman van RTL Nieuws felle kritiek. Hij schrijft: ‘Er komen nu twee uitvoeringsorganisaties. De oude WW wordt uitgevoerd door het UWV, de nieuwe WW door loonstrookjesverwerker Raet. Twee regelingen, twee verzekeringen, twee uitvoerders, allemaal voor het verzekeren van één risico.’ Hij noemt het polderkolder. En die kolder wordt nog groter, als ik mij besef dat het merendeel van de WW-gerechtigden binnen 24 maanden al weer een nieuwe baan heeft. Want dat is een van de belangrijkste taken van die andere uitvoerder, UWV. Asscher heeft met de term verzamel-cao een nieuw fenomeen binnengehaald, dat op termijn mijns inziens onhoudbaar zal worden. De kolder in de polder zal nog wel even voortduren. Vooral als een volgend kabinet wellicht de wettelijke WW-termijn zal inkorten van 24 maanden naar 12 maanden. En dat is zeer goed mogelijk, nu er sprake is van een groot personeelstekort in vele sectoren en een overspannen arbeidsmarkt.

Harry Vogels
www.caoadvies.nl

Lees ook
Kanttekeningen bij de cao-polder
Wijziging AVV CAO PAWW Sector Industrie en Techniek 2021-2022
Financiële reserve zelfstandigen en kortere WW maken arbeidsmarkt crisisbestendiger

Harry Vogels is CAO-deskundige, auteur, columnist & publicist.