ABN AMRO: arbeidsmarkt vraagt om hervorming

Het volgende kabinet gaat een flinke kluif hebben aan de hervorming van de arbeidsmarkt. Het aantal contractvormen moet omlaag, maar over hoe dat moet zijn de meningen verdeeld.

Dit blijkt uit een rapport van ABN AMRO.

Flexibele arbeidsmarkt
Op drie landen na is Nederland de meest flexibele arbeidsmarkt van Europa. Maar liefst 27% van de Nederlandse werknemers heeft een flexibel contract (14%) of is zzp’er (13%), zo blijkt uit cijfers van de OECD. Alleen in Spanje, Polen en Griekenland ligt dat percentage hoger. Flexibele contracten zijn onder meer nuluren- en uitzendcontracten en tijdelijke contracten. De groep zzp’ers bestaat zowel uit zelfstandige professionals als ‘schijnzelfstandigen’.

Nederland kampioen arbeidszekerheidsverschil
Bij een vast contract is de bescherming van de werknemer groot en bestaan er veel regelingen rond ontslag, premies en re-integratie. Dat is voor werkgevers een drempel, die dan liever een flexibel contract bieden. In geen enkel ander EU-land zijn de verschillen in arbeidszekerheid tussen werknemers met een vast en een flexibel contract zo groot als in Nederland. De afgelopen tien jaar is het verschil in arbeidszekerheid in Nederland bovendien alleen maar toegenomen, terwijl deze in veel andere landen juist is verkleind.

Onderstaande grafiek laat (voor zowel 2009 als 2019) het verschil zien tussen de arbeidszekerheid voor vaste contracten en voor flexibele contracten. Nederland scoort hoog voor vast en laag op flexibel, waardoor het verschil groot is. Overigens heeft de Wet arbeidsmarkt in Balans (WAB) dit verschil al iets verkleind.

Lager besteedbaar inkomen
De coronapandemie liet zien wat de slechte bescherming van flexibele contracten voor gevolgen kan hebben. Bovendien drukte het aantal flexbanen de loongroei de afgelopen jaren, en daarmee het besteedbaar inkomen.

Commissie Borstlap
De aanbevelingen van de commissie Borstlap zijn: flexibele arbeid met meer zekerheid omgeven, het vaste contract juist met minder, en meer opleiden en omscholen. De uitvoering daarvan hangt af van de kabinetsformatie. Op basis van de verkiezingsprogramma’s is er overeenstemming op een aantal hoofdlijnen, maar zijn er grote verschillen in de concrete uitwerking. Daarnaast ontbreekt de samenhang tussen de voorgestelde maatregelen.

Drie rijbanen
Bijna alle partijen ondersteunen het plan om het aantal contractvormen te verminderen naar drie ‘rijbanen’ – loondienst, flex uitsluitend via uitzenden en de zelfstandige ondernemer. Uitzondering is de VVD, die payroll en oproepcontracten wil behouden. De commissie heeft een voorkeur voor het vaste contract (‘werknemer-tenzij-principe’), net als de drie linkse partijen. CDA, VVD en D66 willen hier meer nuances in aanbrengen. Overigens is niet duidelijk in welke rijbaan detachering thuishoort. En welk beschermingsniveau (bijvoorbeeld arbeidsongeschiktheidsverzekering) hoort bij de derde rijbaan (ondernemer)? Er hoort in ieder geval geen schijnzelfstandigheid in thuis.

Dat de arbeidsmarktwetgeving zal veranderen is duidelijk, maar het is de vraag of er na de formatie een consistent en samenhangend plan uitrolt.

Bron: ABN AMRO, 20 maart 2021