Soms weet de ene hand van SZW niet wat de andere doet

Column door Aart van der Gaag, commissaris van het project Op naar de 100.000 banen

Dat zagen we al bij het tot stand komen van de Wet Arbeid in Balans (WAB). Payroll werd veel moeilijker gemaakt en bovendien fors duurder. Een (onbedoeld?) gevolg was dat het ook voor de banenafspraak veel lastiger en duurder werd om mensen uit de doelgroep (zij die niet zelfstandig het minimumloon kunnen verdienen) via payrollconstructies naar de markt te brengen.

Deze constructies hebben nota bene een maatschappelijk karakter! Daarom stuurde bijvoorbeeld Cedris, de koepel van sociale bedrijven een noodkreet naar de Kamer. Ik heb de staatssecretaris ook ernstig gewaarschuwd voor deze gevolgen, het zou duizenden plaatsingen kunnen kosten. Ze wisten het en als het echt zou tegenvallen zouden ze er bij de eerste evaluatie van de wet nog eens goed naar kijken…

Aanstaande donderdag ben ik uitgenodigd om in de hoorzitting van de Tweede Kamer over de Participatiewet mijn visie te geven. Waar ooit de eerste proeve van deze wet veel vereenvoudiging leek te gaan bieden, alle doelgroepen op gelijke manier behandeld, heeft de definitieve uitwerking een heel ander gevolg opgeleverd.

Gemeenten kregen deze rol op de arbeidsmarkt geheel onvoorbereid in hun mik geschoven. Op 1 januari 2015 moesten ze bijvoorbeeld de banenafspraak gaan uitvoeren. Dat betekende aan de balie de intake doen van mensen die vroeger in aanmerking kwamen voor werk in de SW (sociale werkvoorziening) of Wajong. Ze moesten het ook nog met minder geld doen, vanwege bezuiniging. Het heeft niet gewerkt, zie daartoe de rapporten van SCP en anderen.

In mijn praktijk zag ik dat alle gemeenten eerst een beleidsplan gingen maken, het daarna allemaal anders gingen doen en dat ze bovendien erg weinig zicht hadden op de uitvoering.

De gevolgen voor bedrijven en doelgroep waren groot. Als je als bedrijf met meerdere gemeenten werkt is het echt een crime om elke keer weer andere procedures en toepassingen rondom vergoedingen voor dezelfde doelgroep te moeten hanteren. Voor de doelgroep kan het betekenen dat bijvoorbeeld een VSO-er (speciaal onderwijs) in de ene stad wél en in de andere niét geholpen wordt.

Als we dan ook nog zien dat ze als gevolg van het rapport Borstlap uitzenden veel complexer willen maken, dan begrijpen we dat heel vaak gevolgen van beleid in de uitvoering niet worden meegenomen. Uitzenden zorgt nota bene voor ongeveer 20% van de plaatsingen bij de banenafspraak.

Na 45 jaar ervaring op de arbeidsmarkt zeg ik weleens: weg met al dat beleid, kijk naar de uitvoering, richt daar alle ballen op. Ik ben daarin niet de enige, zelfs hun eigen Inspectie SZW zei dat, na twee jaar in de evaluatie van de banenafspraak: uitvoering, uitvoering en nog eens uitvoering.

Aart van der Gaag
Twitter: @aartgaag