"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

Femke Laagland: ‘Hoe kijkt Europa naar zzp’ers en werknemers?’

Platform voor ZZP-dienstverleners

Lezing Femke Laagland: ‘Hoe kijkt de EU naar zelfstandigen en werknemers?
Platform zzp-dienstverleners

Op donderdag 18 april werd een informatiebijeenkomst georganiseerd door het platform ZZP-dienstverleners, dat op dit moment ruim een jaar bestaat. Gastheer was Yacht, onderdeel van Randstad.

Belangenbehartiging en kennis delen
Het platform zorgt voor belangenbehartiging, netwerkbijeenkomsten en informatie voor zzp-dienstverleners. Zzp-dienstverleners vormen de onmisbare schakel tussen zzp’er en opdrachtgever. In hun rol van intermediair zorgen zij voor de juiste match, de juiste contracten en nemen zij opdrachtgever en zzp’er een hoop (administratief) werk uit handen.

Inmiddels zijn binnen het platform de eerste werkgroepen opgezet, zo verklaarde Josien van Breda, de voorzitter van dit platform. Er wordt nagedacht over een marktmonitor, waarmee het belang van de activiteiten van zzp-dienstverleners op de kaart kan worden gezet. Hiervoor is een werkgroep in het leven geroepen om dit nader te onderzoeken. Daarnaast houdt een andere werkgroep zich bezig met het verder ontwikkelen van het platform. Uiteindelijk is het de bedoeling dat dit platform wordt getransformeerd in een vereniging die op eigen benen kan staan.
Prof. mr. Femke Laagland
Femke Laagland
Er kwamen zo’n veertig belangstellenden af op deze bijeenkomst, waaronder veel juristen. Dat is niet verwonderlijk want hoogleraar Femke Laagland gaf hier een instructieve lezing. Zij is hoogleraar Europees recht aan de Radboud Universiteit.

Zij is tevens lid van de commissie Borstlap, die het kabinet van advies voorziet over een toekomstbestendige regulering van werk. Waarschijnlijk werd zij mede uitgenodigd om toe te treden tot deze commissie omdat zij in haar oratie sprak over de situatie van ons nationale arbeidsrecht en sociale zekerheidsrecht in relatie tot de Europese richtlijnen.

Ons kabinet zoekt naar oplossingen voor onder meer de impasse van de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (WDBA), maar als die oplossingen geen stand houden in het licht van de uitspraken van het Europese Hof van Justitie en de manier waarop binnen Europa gekeken wordt naar werknemers en zelfstandigen, dan komen we geen stap verder.

Voor zzp-dienstverleners is deze informatie uitermate interessant. In Nederland leven wij immers met open grenzen. Er is vrij verkeer van goederen, diensten en vestiging binnen de Europese Unie. Nederlandse zelfstandigen en werknemers kunnen stevige concurrentie ondervinden vanuit andere lidstaten, terwijl wij met goede bedoelingen eigen werknemers en zelfstandigen beschermen. Femke Laagland maant daarom tot zorgvuldigheid bij het inrichten van de criteria.

Samenvatting van haar lezing
Welke invloed heeft Europa op onze nationale regelgeving? En hoe kan dat van invloed zijn op onze economie en de positie van onze zelfstandigen?

Eerst nog even een terugblik: in 1909 ontstond de wet op de arbeidsovereenkomst, die verstrekkende gevolgen had voor onze nationale organisatie van werk en voor ons sociale stelsel. De arbeidsovereenkomst is nog steeds het uitgangspunt voor de toetsing van wel/geen overeenkomst van opdracht op basis van zelfstandig ondernemerschap.

Sinds de Europese eenwording is de invloed die wij als land kunnen uitoefenen op de sociale politiek enigszins beperkt. Het Europese Hof van Justitie krijgt steeds meer invloed via de uitleg van de marktvrijheden. Bovendien heeft Europa richtlijnen opgesteld, die zijn of moeten worden geïmplementeerd in nationale wetgeving. Kenmerkend is de vorige week door het Europees Parlement aangenomen herziening van de Transparantierichtlijn.

Ons gehele systeem van werknemersverzekeringen is gestoeld op het solidariteitsbeginsel. De oorspronkelijke economische en sociale doelstellingen uit 1909 vinden we in Nederland nog steeds belangrijk. Maar dit raakt uit evenwicht; zzp’ers dragen bij aan de economie, maar betalen niet mee aan het stelsel van werknemersverzekeringen. Dit is vooral zorgwekkend waar het gaat om hoog opgeleiden die zelf kiezen voor het ondernemerschap. Hoog opgeleiden verdienen gemiddeld meer, dragen als werknemer dan ook meer bij aan het stelsel van werknemersverzekeringen, terwijl zij minder vaak ziek zijn dan lager opgeleiden. Als deze werkenden en masse de overstap maken naar zelfstandigheid, genieten zij fiscale voordelen, terwijl het sociale stelsel een belangrijke pijler verliest.

Omgekeerd evenredig verdienen lager opgeleiden minder, zij zijn relatief vaker ziek en leunen dus zwaarder op het sociale stelsel. Het stelsel begint te hellen als een verkeerd geladen vrachtwagen of schip. Het kabinet wil daarom maatregelen nemen om de situatie te stabiliseren. Het wordt daar ook toe gemaand door de Europese Commissie.

Wat zijn de meest in het oog vallende verschillen tussen de manier waarop Nederland en de EU naar het werknemersbegrip en de criteria voor zelfstandigheid kijken?

Allereerst vormt in ons land, maar ook in de EU, de arbeidsovereenkomst nog altijd het uitgangspunt voor de toetsing van de arbeidsrelatie. Pas als er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst, kan er sprake zijn van een overeenkomst van opdracht.

Nederlandse rechters kijken naar de criteria voor zelfstandigheid en naar de partijbedoeling bij de inrichting van het werk. Wat hadden opdrachtgever en zelfstandige – en indien van toepassing de zzp-dienstverlener – voor ogen toen ze het contract sloten?

Het Hof van Justitie kijkt alleen naar de uitvoering van het werk. Het Europese werknemersbegrip is hierdoor breder dan hoe het in Nederland wordt gedefinieerd. Belangrijk in Europa is bijvoorbeeld dat iemand onderdeel is van de bedrijfsstructuur. Buiten de organisatiestructuur werken, als je zzp’er bent, en zoveel mogelijk afstand houden van generalistische instructies is dan wijsheid.

De manier waarop zelfstandigheid bij bijvoorbeeld Deliveroo is geregeld, zal in het licht van de rechtspraak van het Europese Hof van Justitie waarschijnlijk kwalificeren als een situatie waarin de werkende onder gezag staat van Deliveroo en onderdeel is van de bedrijfsstructuur. Er is dan dus sprake van een werknemer in de Europese betekenis van het woord. Dat de Deliveroo-medewerker in Nederland eventueel werkzaam is op basis van een opdrachtovereenkomst maakt dat niet anders.

De uitbreiding komt in de Nederlandse zienswijze het meest overeen met de overeenkomst van opdracht volgens WML. Deze groep werkenden zijn in Nederland zzp’ers, maar vallen in Europa hoogstwaarschijnlijk onder het Europese werknemersbegrip.

Het kabinet had plannen om de Wet DBA aan te passen, maar stuitte op de huidige Europese regelgeving, die bijvoorbeeld een onweerlegbaar bewijsvermoeden op basis van een laag tarief onmogelijk maakt. Want in Europa geldt vrijheid van ondernemerschap; het zijn van werknemer vanwege een bepaald tarief strookt daar niet mee. Daaraan doet niet af dat tevens relevant is dat de werkende langer dan drie maanden of binnen de organisatiestructuur van de opdrachtgever werkzaam is. Het loopt stuk op de handhaving (vooral in het licht van cao’s).

Alleen bij een concreet vermoeden van fraude mogen buitenlandse zzp’ers aan een regeling zoals deze worden onderworpen. De opt-out voor zelfstandigen met hoge tarieven sluit ook op problemen omdat deze groep in Europa nog steeds kan kwalificeren als werknemer en dus onder het bereik van de arbeidsrechtelijke richtlijnen valt. Waarschijnlijk zal dit niet vaak tot discussie leiden omdat de Nederlandse regeling tevens verplicht stelt dat de werkende niet langer dan drie maanden bij de opdrachtgever werkzaam is of geen onderdeel is van diens bedrijfsstructuur. Hier speelt de problematiek inzake handhaving veel minder dan bij het onweerlegbare bewijsvermoeden bij een laag tarief.

Het kabinet wil in de Nederlandse regelgeving van het werknemersbegrip nu dichter bij de Europese benadering komen en bijvoorbeeld de weging van de partijbedoeling weghalen.

Het plan om een ondernemersovereenkomst te introduceren, een van de voorstellen van ons kabinet, kan niet op buitenlandse zzp’ers van toepassing zijn. Op de buitenlandse zzp’ers is in beginsel immers hun eigen nationale recht van toepassing.

Oplossingen voor Wet DBA lijken nog ver weg
De conclusie is dat er voorlopig geen zicht is op snelle oplossingen voor de impasse rond de wet DBA. Vermoedelijk rest er daarom nog een lange status quo. De buitengewoon interessante, maar ook verontrustende uitleg van Femke Laagland over de situatie van vrij ondernemerschap in het licht van de Europese marktwerking schudt de kussens op.

Het platform van zzp-dienstverleners wil kennis delen en staat open voor ieder die zich bezig houdt met dienstverlening voor zelfstandigen en sterker wil staan in een gezamenlijke lobby. Geïnformeerde zzp’ers en hun dienstverleners staan sterker in het debat. Regeren is vooruitzien, het kabinet heeft iets laten liggen en nog veel te doen, als het gaat om de harmonisatie van ons arbeidsrecht met de Europese wetgeving.

Binnen Europa is ook overleg nodig, want alle landen worden geraakt door de markt, ondertussen blijven de regels wel regels.

Tekst: Hinke Wever met medewerking van Femke Laagland

Kijk op zzp-dienstverleners.nl meer informatie over het platform.

Lees ook:
Cie Regulering van Werk buigt zich over toekomst arbeidsmarkt
Lancering platform zzp-dienstverleners

Hinke Wever is een creatieve verbinder van werk- en levensterreinen. Ze was als redacteur vanaf de start betrokken bij FlexNieuws.