Platformwerk in tijden van corona

Platformwerk in tijden van corona

Column door Sarike Verbiest, onderzoeker bij TNO

Het werken via een digitaal platform zoals Uber en Deliveroo heeft voor- en nadelen. Bovendien bestaat er veel diversiteit in het type werk en in typen platformwerkers. De coronacrisis brengt de voor- en nadelen en de diversiteit aan het licht. De diversiteit tussen werk met sociaal contact en werk op afstand springt het meest in het oog. Het nadeel is overduidelijk de werkonzekerheid. Het voordeel is de efficiënte match tussen vraag en aanbod in diensten en nu in tijden van corona tussen vraag en aanbod in hulp.

Deze column schrijf ik thuis en niet op het kantoor van TNO. Ik schrijf ‘m op zondagmiddag en niet op een donderdagochtend, zoals ik normaal gesproken zou hebben gedaan. Want ik werk het liefst tussen mijn collega’s en tijdens kantoortijden. ’s Avonds en in het weekend breng ik tijd door met mijn zoontje van bijna vier en mijn man. Mijn man zit in de schoolleiding van een middelbare school, dus draait momenteel nog meer overuren dan hij al deed. Mijn zoontje kan nog niet gaan wennen op de basisschool, dus wij waren de hele week samen. Dit is uiteraard het gevolg van de coronacrisis. Aangezien die crisis ons allen bezighoudt, bezie ook ik mijn onderzoekswerk in het licht van corona.

Onderzoek naar platformarbeid
Bij TNO doe ik onderzoek naar de impact van technologie op de manier waarop werk is georganiseerd. Zo verdiep ik mij ook in de impact van digitale platforms die de vraag en aanbod naar arbeid online matchen. De bekendsten in Nederland zijn de taxidiensten via Uber en de maaltijdbezorging via Deliveroo. Maar inmiddels heb ik een lijst verzameld van zo’n 50 platforms die actief zijn in Nederland in diverse sectoren. Zo is er Helpling voor schoonmakers, Charly Cares voor babysitters, Werkspot voor vaklieden, Roamler voor o.a. mystery shopping, Temper voor horecapersoneel, Gengo voor vertalers en Freelance.nl voor bijvoorbeeld IT-specialisten. Ik durf wel te stellen dat elke sector haar eigen platform(s) kent. Dit betekent sowieso dat niet alle platformwerkers over één kam geschoren kunnen worden. Dat gebeurt nu vaak wel in het maatschappelijke debat. Vakbonden en platformorganisaties staan daarin lijnrecht tegenover elkaar. Vakbonden stellen dat deze meest flexibele vorm van werken, voor een app, leidt tot grote onzekerheid, een ‘race tot the bottom’ en slechte werkomstandigheden. Platformorganisaties zelf stellen juist dat deze vorm van arbeid de vrijheid en flexibiliteit biedt waar de nieuwe generatie werkers behoefte aan heeft. Zo adverteert Temper met de slogan: “Werk waar en wanneer je wil. Go freeflex”.

Typen platformwerkers
Nu hebben we onder een kleine steekproef van platformwerkers een vragenlijst afgenomen om te vragen wat hun redenen zijn om te werken via een platform, wat zij belangrijk vinden in het werk en hoe tevreden ze daarover zijn. Wat blijkt, is dat er niet alleen verschillende typen platformwerkers bestaan qua beroep (zoals taxichauffeur, maaltijdbezorger, schilder, schoonmaker, oppas, IT-specialist), maar ook in motieven om te werken via een platform. We konden grofweg drie types onderscheiden:

1. De fulltime platformwerker die z’n volledige inkomen met het platformwerk verdient en soms een heel gezin er van moet onderhouden.
2. De student-platformwerker die het platformwerk doet als bijbaan naast de studie en het geld alleen verdient voor zichzelf als extra zakcentje.
3. De multi-job platformwerker die bijvoorbeeld als zzp’er z’n eigen netwerk heeft, maar de gaten in z’n werkweek opvult met klussen via het platform. Deze multi-jobber is wel afhankelijk van het platformwerk om voldoende te verdienen.

Uit ons onderzoek bleek dat het nogal uitmaakt wie je bent en wat je situatie is, voor wat je belangrijk vindt in je werk en hoe je het werk ervaart. Eigenlijk heel logisch.

Platformarbeid in tijden van corona
Nu met de coronacrisis wordt voor mij ook weer duidelijk hoe divers platformarbeid is en voor wie het kansen biedt en voor wie juist niet. Ik las een artikel over Uber-taxichauffeurs die nu bijna geen ritten meer hebben, maar wel een dure leaseauto waarvoor ze hoge vaste lasten hebben. Of schoonmakers die niet meer bij de mensen thuis mogen komen. Nu is dat niet specifiek voor de platformeconomie. De vrouw die bij mij thuis schoonmaakt, mag ook niet meer komen. Het verschil is dat ik haar wel doorbetaal, want ik ben formeel haar werkgever via de Regeling Dienstverlening aan Huis. Bovendien ken ik haar al jaren en leef ik met haar mee in deze crisis. Ik vermoed dat dit via de platforms niet gebeurt. Via de app Charly Cares krijg ik berichten dat hun ‘Angels’ wel op mijn kind kunnen passen omdat de kinderopvang dicht is. Nu zie ik daarvoor dezelfde reden als bij de schoonmaakster om dat niet te doen. Ik vraag mij af of andere ouders daar wel veel gebruik van zullen maken.

De maaltijdbezorgers hebben veel orders (wel graag het eten op de stoep zetten). En de universiteiten zijn dicht dus studenten hebben tijd over om door de stad te fietsen met maaltijden. Naar alle mensen die hun maaltijd nu liever laten brengen in plaats van naar een restaurant te gaan (die zijn ook gesloten), geen boodschappen durven te doen of kunnen laten bezorgen door de supermarkt want de bezorgdienst is overbelast. Wat overigens weer kansen biedt voor platforms zoals Hlprs en Care.com om voor oudere mensen boodschappen te doen. Care.com zal op het gebied van ouderenzorg overigens erg hard nodig zijn nu. Thuiswerken biedt nu de grootste mogelijkheid om te kunnen werken via een platform, dus crowdsourcing-platforms als Clickworker, Mechanical Turk en Rapidworkers hebben daar wellicht profijt van. Hoewel het daar echt gaat om micro-taken dus voor de mensen die ervan rond moeten komen, zet dat weinig zoden aan de dijk. Ik zie de Uber-taxichauffeur niet zo snel data invoeren in plaats van taxirijden.

Corona brengt diversiteit aan het licht
Platformarbeid in tijden van corona brengt dus de grote diversiteit nog meer aan het licht. De voor- en nadelen worden nog duidelijker. Gelukkig poppen er aan de positieve kant initiatieven als paddenstoelen uit de grond voor hulp bij corona. Enkele voorbeelden: Corona Community Care is een platform voor iedereen die hulp nodig heeft of iets kan bieden vanwege corona, Het Koninklijk Instituut van Ingenieurs roept haar leden op kennis en vaardigheden beschikbaar te stellen voor het bestrijden van de crisis en het platform Sociale hulpdienst corona van de Gemeente Rotterdam, welzijn en Trevvel pakken hulpvragen van eenzame ouderen op. Het gaat hier om vrijwilligerswerk. Maar als mensen die door de coronacrisis zonder betaald werk zijn komen te zitten dit werk doen en we leggen vast welke werkervaring ze daarmee opdoen, levert het wel wat op voor hun cv. Laten we in deze moeilijke tijden vooral de voordelen van platformwerk benutten.

Sarike Verbiest, onderzoeker bij TNO

Zie ook
Steeds meer mensen werken als oproepkracht
TNO: werktevredenheid oproepkrachten gedaald
‘Hallo platformwerker, dag werknemer?’
Platformwerk en arbeidsrecht – Hanneke Bennaars, UvA