Kosten voor zorg stijgen naar verwachting explosief

De totale kosten aan ouderenzorg, thuiszorg, gehandicaptenzorg en GGZ (de care) voor de samenleving zullen in 2025 oplopen tot een bedrag van € 59 miljard, een stijging van zo’n 32% ten opzichte van 2020. Rendementen zorgstellingen staan steeds meer onder druk.

Dat meldt Intrakoop, inkoopcoöperatie van de zorg.

De care maakt een flinke ‘inhaalslag’ ten opzichte van ziekenhuizen (de cure); de kosten voor ziekenhuiszorg stijgen de komende 5 jaar tot bijna € 39 miljard, een groei van ‘slechts’ 19%.

Intrakoop onderzocht de jaarverslagen van 1.342 zorgorganisaties en hun financiële cijfers over periode tussen 2011 en 2020 en extrapoleerde de cijfers van de laatste 5 jaar.

Bekijk de factsheet van de analyse 2011-2020, met een vooruitblik van 5 jaar.

Kosten ziekenhuizen harder gestegen dan van care-organisaties
Opvallend is dat in het afgelopen decennium juist de kosten van ziekenhuizen veel harder stegen dan de kosten van de care-organisaties. De omzet van de Nederlandse ziekenhuizen nam in de periode van 2011 tot en 2020 toe met € 11,4 miljard, een kostenstijging van meer dan 50% (van 21,3 tot € 32,7 miljard).

Een belangrijk deel van de hogere kosten zit in duurdere behandelingen en medicijnen. De totale zorgkosten van de vier grote deelsectoren in de zorg bedroegen in 2020 € 77,5 miljard. Dat betekent dat de kosten van de zorg voor de Nederlandse samenleving € 21,8 miljard hoger zijn dan 10 jaar geleden in 2011.

De tendens is dat de komende 5 jaar de kosten met eenzelfde bedrag zullen toenemen, vooral door sterk oplopende personeelskosten.

Grote onderlinge verschillen
Uit de analyse van de financiële cijfers uit de jaarverslagen van zorginstellingen over de afgelopen 10 jaar blijkt dat er grote verschillen zijn tussen cure en de care, maar ook tussen de vier grote zorgsectoren onderling. Zo steeg niet alleen de omzet van de ziekenhuizen het hardst, dat gold ook voor de bedrijfslasten (de kosten van ziekenhuizen zelf). Mede daardoor is het rendement van de ziekenhuizen de afgelopen jaren steeds verder gedaald. In 2020 boekten de ziekenhuizen samen een nettoresultaat van gemiddeld 1,3%. Met name in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg zijn de rendementen een stuk beter met respectievelijk 2,4% en 2,3% in 2020. De GGD zit met 1,2% net iets onder het niveau van ziekenhuizen.

Personeelskosten duwen zorgkosten omhoog
Alle zorginstellingen kampen met fiks oplopende personeelskosten en extra kosten voor flexibel personeel. In de onderzoeksperiode (2011 – 2020) namen de totale personeelskosten in de ouderenzorg, thuiszorg, gehandicaptenzorg en GGZ met bijna 50% toe. Ziekenhuizen waren in 2020 zo’n 40% meer kwijt aan kosten voor personeel dan 10 jaar geleden.

Samen waren de vier grote zorgsectoren in 2020 maar liefst € 50 miljard kwijt aan personeelskosten. In die personeelskosten zitten ook de kosten voor personeel niet in loondienst, de zogenaamde flexibele schil: zzp’ers en uitzendkrachten. Vooral in de caresector moeten zorginstellingen steeds dieper in de buidel tasten om de roosters kloppend te krijgen bij een groeiend aantal moeilijk vervulbare vacatures. In ouderenzorg gaat inmiddels bijna 10% van de totale personeelskosten van € 16,1 miljard naar personeel dat niet in loondienst is. In de gehandicaptenzorg en GGZ is dat zo’n 8%, in ziekenhuizen is dit aandeel met 5,2% een stuk lager.

De stijgende kosten voor personeel zijn ook een belangrijke factor bij de oplopende kosten voor de zorg richting 2025. Die bedragen naar verwachting in 2025 ruim € 67 miljard. Daarbij stijgen de kosten in de care harder dan in de cure. Dit is vooral zichtbaar bij de personeelskosten in ouderenzorg en thuiszorg: deze zijn in 2025 ongeveer even hoog als in de ziekenhuizen, ruim € 22 miljard. In 2020 waren ziekenhuizen nog € 1,4 miljard meer kwijt aan personeelskosten.

Inkoopkosten verdubbelen
Ook de stijging van de overige exploitatiekosten doet zich voelen. De zogeheten inkoopkosten (kosten voor bijvoorbeeld behandelingen, medicijnen, voeding, gebouwen, energie, overhead, etc.) zijn fors toegenomen in de afgelopen 10 jaar en blijven ook de komende 5 jaar stijgen. Alle zorgsectoren laten ruim een verdubbeling van deze kosten zien in 2025 afgezet tegen 15 jaar geleden: van € 16 miljard in 2011 tot € 34,2 miljard in 2025.

“Het gaat nadrukkelijk om een voorspelling, maar de trends in de zorg zijn duidelijk. We moeten ons schrap zetten. De oplopende kosten en toch al krappe marges betekenen dat er nog minder ruimte is om te investeren. Ook dat zien we terug in onze analyses. In alle zorgsectoren zijn de investeringen de laatste jaren flink gedaald en die daling houdt aan. In de ziekenhuiszorg is deze zelfs structureel”, stelt Ruud Plu, bestuurder van Intrakoop. “Dat is zorgelijk, omdat de zorg moet blijven vernieuwen om de grote zorgvraag aan te kunnen, zeker met het oog op de aanhoudende personeelskrapte. Dat is niet alleen een belangrijk aandachtspunt voor zorgpartijen zelf, maar ook voor de politiek en zorgverzekeraars.”

Beter financieel vangnet
Naast de zorgen over kosten en personeel is er ook goed nieuws voor zorg naar aanleiding van de analyses van de jaarverslagen. Zowel voor de cure als de care geldt dat er hard is gewerkt aan gezonde(re) financiële buffers voor slechtere tijden. De afgelopen jaren steeg in bijna alle deelsectoren van de zorg het weerstandsvermogen (solvabiliteit) behoorlijk tot boven de veilige marge van 25%. De gehandicaptenzorg heeft met 30,6% gemiddeld genomen het beste financiële vangnet, gevolgd door de ouderenzorg met 27,8% en de ziekenhuizen met 26,4%. De GGZ doet het beter dan 10 jaar geleden (18%), maar de sector is met een gemiddeld weerstandsvermogen van 21,8% nog wel kwetsbaar.

Deze jaarverslagenanalyse is uitgevoerd op basis van 1.342 jaarverslagen in de zorgsector over het jaar 2020 met een omzet van € 1 mln of hoger en jaarverslagenanalyses vanaf 2011. Het betreft 101 ziekenhuizen, 512 VVT-organisaties, 521 GGZ-instellingen en 208 organisaties actief in de gehandicaptenzorg. Als het gaat om de cijfers tot 2025, is de gemiddelde ontwikkeling over de periode 2016-2020 geëxtrapoleerd. Het onderzoek is te downloaden op de website van Intrakoop.

Bron: Intrakoop, persbericht 31 januari 2022

Lees ook
NBBU: opbrengst inzet flexkrachten in de zorg gaat vooral naar de schatkist
Vacatures in zorg en accountancy staan langdurig open