Het aanmelden van de cao; nut en noodzaak

Het aanmelden van de cao; nut en noodzaak

Door mr. dr. Esther Koot-van der Putte
Cao-recht Advies en Opleiding (www.cao-recht.nl)

Onlangs plaatste het Ministerie van SZW een nieuw filmpje op haar website over de aanmelding van de cao. In het filmpje wordt stapsgewijs uitgelegd hoe een cao die is gesloten tussen cao-partijen kan worden aangemeld bij het Ministerie van SZW. Ook wordt uitgelegd hoe cao-partijen op de website van SZW een cao tussentijds kunnen wijzigen en kunnen opzeggen. Er wordt daarbij verwezen naar de benodigde webformulieren op de website van het Ministerie (www.uitvoeringarbeidsvoorwaardenwetgeving.nl).

Uit het filmpje blijkt dat het aanmelden van een cao een precieze handeling is waarbij een aantal stappen is vereist.
In de praktijk roept dit wel eens vragen op: “Wat is nu eigenlijk de toegevoegde waarde van het aanmelden van de cao? Is dat dan hetzelfde als de algemeen verbindend verklaring? Is het misschien voldoende dat wij als collectieve partijen een (collectieve) overeenkomst sluiten met elkaar. Waar is die aanmelding dan nog voor nodig?”.

Dit soort vragen hoor ik mijn praktijk zo nu en dan. We zoomen hier daarom in op het nut en de noodzaak van de aanmelding van de cao. En we stellen vast wat het verschil is met de algemeen verbindend verklaring (hierna: AVV) van de cao.

Belang van de aanmelding
De aanmelding wordt gezien als constitutief vereiste voor het inwerking treden van de cao. Op het moment dat cao-partijen na de onderhandelingen een akkoord bereiken is feitelijk al sprake van wilsovereenstemming en een contract. Het akkoord wordt voorgelegd aan de leden en als die instemmen, dan kan de cao nader worden uitgewerkt en worden de teksten geschreven ten behoeve van het (al dan niet digitale) cao-boekje.

In Nederland hebben we de Wet op de Loonvorming (Wet LV). In deze wet is in artikel 4 lid 1 voorgeschreven dat een cao die is afgesloten ook moet worden aangemeld bij het Ministerie van SZW: “’Van het sluiten, wijzigen of opzeggen van een collectieve arbeidsovereenkomst, doen partijen mededeling aan Onze Minister. Daarbij wordt de tekst van de gesloten overeenkomst dan wel van de gewijzigde bepalingen daarvan alsmede een toelichting daarop overgelegd.”. Deze tekst is wel wat eenvoudig. Inmiddels zijn er vele eisen verbonden aan datgene dat moet worden ingezonden. Dit is nader uitgewerkt in het ‘Besluit aanmelding van collectieve arbeidsovereenkomsten en het aanvragen van algemeen verbindend verklaring’.

De aanmelding wordt door beide partijen ondertekend, en bevat informatie over de betrokken partijen, de looptijd, en het aantal werknemers dat onder de werkingssfeer van de cao valt, inclusief de zogenoemde art. 14-werknemers (art. 1:1 Besluit aanmelding cao). Als een cao voor eerste keer wordt afgesloten, dient de integrale tekst te worden bijgevoegd, met een toelichting en – indien mogelijk – een overzicht van de geschatte loonkosten. Ook is een belangrijke eis dat bij de aanmelding een afschrift van de statuten van die verenigingen wordt gevoegd (art. 1:3 Besluit aanmelding cao).

Kennisgeving van ontvangst
Op grond van art. 4 lid 2 Wet LV stelt de minister zo spoedig mogelijk na ontvangst van de mededeling en alle bijlagen hiervan schriftelijk in kennis. De minister verzendt daarop de zogeheten kennisgeving van ontvangst (KVO). De cao treedt in werking op de dag volgend op de dag waarop de minister de KVO heeft verzonden. Vanaf het moment dat de KVO is verkregen kan de cao dus het beoogde effect sorteren.

De cao kan ook met terugwerkende kracht worden aangemeld. Stel dat onderhandelingen erg lang hebben geduurd, waardoor een aantal maanden geen cao heeft gegolden sinds het expireren van de eerdere cao. In dat geval is het aanmelden met terugwerkende kracht een middel om toch een aaneengesloten arbeidsvoorwaardenregime te realiseren. Dit is bevestigd in een uitspraak van de kantonrechter Rotterdam (JAR 2001/90). Hierin was de vraag aan de orde of de cao na inwerkingtreding met terugwerkende kracht van toepassing kan zijn in die gevallen waarin de cao een eerdere aanvangsdatum noemt dan de dag volgend waarop de minister de kennisgeving van art. 4 Wel LV heeft verzonden. De kantonrechter leidt uit de wetsgeschiedenis van art. 4 af dat dit inderdaad het geval is. Anders gezegd: de kennisgeving van de minister maakt de weg vrij voor inwerkingtreding van de cao op het door cao-partijen gewenste tijdstip.

Onderscheid aanmelding en AVV
Het aanmelden van de cao is te onderscheiden van de avv van de cao. De aanmelding betreft een puur administratieve handeling die ertoe strekt overzicht te houden over de cao’s die in Nederland van kracht zijn. De avv daarentegen is een veel verstrekkender instrument. Wanneer avv wordt aangevraagd, verzoeken cao-partijen de minister om hun cao ook op te leggen aan de werkgevers binnen de bedrijfstak die nog niet aan de cao waren gebonden krachtens lidmaatschap van de werkgeversvereniging. Indien zij onder de werkingssfeer vallen, moeten zij nadat het avv-besluit van kracht is geworden, ook deze avv-cao toepassen. Het Toetsingskader AVV dat de minister hanteert bij het beoordelen van het avv-verzoek is ook veel uitgebreider dan de checklist die wordt gehanteerd bij de aanmelding.

Het verschil is ook te verklaren doordat de aanmelding niet meer is dan het bevestigen en registreren van de collectieve afspraak tussen cao-partijen. Het avv-besluit heeft een heel ander karakter: door het besluit krijgt de cao het karakter van materiële wetgeving.

Waarom eigenlijk? Partijen hebben toch al een contract gesloten?
Het voornaamste doel van de aanmeldingsplicht is dat de regering hierdoor op de hoogte blijft van de ontwikkeling van de cao-lonen in het algemeen alsmede van die van de overige ontwikkelingen in de arbeidsvoorwaarden. De bij het ministerie aangemelde cao’s vormen de basis voor het leveren van beleidsinformatie aan de bewindslieden en de beleidsdirecties. Het ministerie van SZW doet jaarlijks onderzoek naar de cao-ontwikkelingen en de resultaten hiervan worden gepubliceerd in de Voorjaars- dan wel Najaarsrapportage.

Lees ook
Het avv-loze tijdperk van een cao; wat geldt dan?
Tijdsaspecten van de cao-werking
Interview met Esther Koot, expert in cao-recht en arbeidsverhoudingen