Kansen voor een sociaal verantwoorde uitzendbranche

De Nederlandse economie draait voor een belangrijk deel op arbeidsmigranten (meer dan 800.000 mensen), die hard werken in sectoren als logistiek, land- en tuinbouw en bouw. Maar achter hun inzet gaat een systeem schuil dat steeds meer onder druk staat: de A1-constructie. Wat ooit bedoeld was als een regeling om tijdelijk werk over de grens mogelijk te maken, is uitgegroeid tot een manier om regels te omzeilen. Met grote gevolgen voor mensen, bedrijven én landen.

A1-verklaring vergroot risico op uitbuiting

De A1-verklaring is een Europees document dat regelt dat een werknemer tijdelijk in een ander EU-land mag werken, terwijl hij sociaal verzekerd blijft in zijn thuisland. Dat klinkt logisch en eerlijk. Maar in de praktijk wordt deze regeling steeds vaker gebruikt om goedkope arbeid te leveren via arbitrage op sociale lasten.

Arbeidsmigranten, vaak van buiten de EU, worden via omwegen ingehuurd (bijvoorbeeld via een Roemeens uitzendbureau), zonder dat ze onder de Nederlandse sociale zekerheid vallen. Ze verdienen het wettelijk minimumloon, maar krijgen minder bescherming vanuit de sociale verzekering in Roemenië en lopen meer risico op uitbuiting.

• Lees ook: Herziene Detacheringsrichtlijn heeft effect, maar A1-verloning blijft hardnekkig probleem

De arbeidsmigrant is volledig afhankelijk van het uitzendbureau en/of de inlener op het gebied van huisvesting, loonbetaling en het jezelf verstaanbaar maken in Nederland. En als er aanspraak wordt gemaakt op sociale zekerheid, moet de arbeidsmigrant zich in dit voorbeeld melden in Roemenië.

Oneerlijke concurrentie ondermijnt goed werkgeverschap

Dit leidt tot een ongelijk speelveld. Het merendeel van de bedrijven investeert in goed werkgeverschap, huisvesting en begeleiding. Zij kunnen moeilijk concurreren met partijen die bewust kiezen voor minder bescherming van medewerkers en daardoor goedkoper uit zijn. Dat is allereerst slecht voor de arbeidsmigrant. Ten tweede voor de Nederlandse economie, die honderden miljoenen euro’s aan sociale premies misloopt. En als laatste voor het imago van de sector.

• Lees ook: Aanpak misstanden arbeidsmigratie: komt oplossing tóch uit de polder?

Juist op het onderwerp goed werkgeverschap voor de arbeidsmigrant ligt de uitzendsector onder het vergrootglas. Het maatschappelijk draagvlak voor arbeidsmigratie staat sterk onder druk, terwijl de inzet van arbeidsmigranten de komende jaren nog hard nodig blijft. De transitie naar robotisering en automatisering is nog lang niet ver genoeg op stoom om de fysieke inzet van arbeidskrachten terug te dringen.

De A1-constructie is ook een morele kwestie

De vraag is: willen we een sector zijn die draait op het toevoegen van goedkope arbeid en het opportunistisch oprekken van regels? Of kiezen we voor een duurzame arbeidsmarkt, waarin werk fatsoenlijk wordt beloond en iedereen gelijke kansen krijgt? Ik geloof in het laatste. Een gezonde economie is er een die bouwt op innovatie, vakmanschap en fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden.

De A1-constructie is geen puur juridisch of economisch vraagstuk. Het is ook een morele kwestie. Willen we een systeem dat kwetsbare mensen makkelijker kan uitbuiten en landen onder druk zet? Of bouwen we samen aan een eerlijke, duurzame sector met een niet ter discussie staand bestaansrecht?