"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

Verplichte AOV voor zelfstandigen: wat vindt Nederland?

In het nieuwe pensioenakkoord is afgesproken dat alle zelfstandigen zich verplicht moeten verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Wat vindt Nederland daarvan?

Het akkoord
Allereerst de feiten: wat houdt de afspraak precies in? Dit is wat het principeakkoord erover zegt:

Er komt een wettelijke verzekeringsplicht voor zelfstandigen tegen het arbeidsongeschiktheidsrisico. Het doel van deze verzekeringsplicht is om naast de bestaande werknemersverzekering ook andere werkenden te beschermen tegen de gevolgen van arbeidsongeschiktheid en te borgen dat iedereen zich kan verzekeren. Dit past in het bredere streven van het kabinet om toe te werken naar een situatie waarin niet instituties en kosten bepalend zijn voor de vorm waarin arbeid wordt aangeboden, maar de aard van het werk dat gedaan moet worden. Met een verplichte verzekering wordt ook afwenteling van kosten en risico’s op de samenleving verminderd.

Voorstel begin 2020
Er staat alleen dat zelfstandigen straks een aov moeten hebben, maar niet hoe dat eruit ziet. Ook wat volgt is weinig concreet:

Het kabinet vraagt sociale partners om hiervoor in overleg met vertegenwoordigers van zelfstandigenorganisaties in het begin van 2020 een uitvoerbaar en EMU-saldo neutraal voorstel uit te werken dat betaalbaar en voor iedereen toegankelijk is, met het oog op een kabinetsvoorstel voor de zomer van 2020. Het kabinet hecht hierbij aan de balans tussen het tegengaan van schijnzelfstandigheid en zorgen dat echte zelfstandigen ruimte hebben om gewoon hun werk te kunnen doen en hun ondernemerschap in te vullen. Het kabinet vraagt daarom of het in de rede ligt en uitvoerbaar is om een uitzondering voor deze verplichting te laten gelden, bijvoorbeeld als sprake is van beter passende arrangementen, zoals bijvoorbeeld in de agrarische sector gangbaar is.

Met andere woorden: het mag niks extra kosten, er zijn misschien uitzonderingen op de verplichting mogelijk, en werkgevers, werknemers en zelfstandigenorganisaties hebben een half jaar om het zelf op te lossen.

ZZP Nederland: ombuigen naar basisvoorziening
Dat wordt nog niet eenvoudig, gezien de reacties van de zelfstandigenorganisaties. ZZP Nederland is pertinent tegen: “Onderzoek onder onze achterban wijst uit dat 83% tegen een aov-plicht is”. De organisatie werd niet betrokken bij de afspraak, maar wordt nu wel geacht mee te denken over de uitwerking. De stichting vindt dat de cijfermatige onderbouwing ontbreekt, en trekt fel van leer:

Er is volstrekt geen draagvlak onder de zzp’ers voor een dergelijke draconische maatregel, die andere partijen uit eigen belang aan hen willen opleggen. ZZP Nederland zal er alles aan doen om een algemene verzekeringsplicht voor zzp’ers om te buigen naar een basisvoorziening arbeidsongeschiktheid voor alle werkenden, zodat zzp’ers zich vrijwillig kunnen bijverzekeren.

PZO: acceptatieplicht
Het Platform Zelfstandige Ondernemers heeft hetzelfde doel voor ogen, maar formuleert de kritiek wat milder:

Het ministerie van SZW geeft aan dat met deze maatregel alle werkenden verzekerd zijn. PZO ziet in deze formulering een lichtpuntje. Met een basisvoorziening voor alle werkenden die betaalbaar is en acceptatieplicht met zich meebrengt, is een meerderheid van onze achterban het eens. Het gaat dan om een voorziening voor blijvende en gehele arbeidsongeschiktheid. In de uitwerking van deze voorziening zullen we dit steeds als uitgangspunt nemen.

Werkvereniging: petitie
Het verzet tegen een verplichte aov is niet nieuw. De Werkvereniging startte half juni al een landelijke petitie: ‘Nee tegen verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor ZZP’. De organisatie wil een fundamentele herziening van het sociale stelsel, zodat alle werkenden dezelfde basiszekerheden hebben, en riep 11 mei uit tot Dag van de Modern Werkenden.

Koehandel
ZZP-organisaties stellen trouwens vast dat de aov-verplichting het resultaat is van politieke koehandel. De vakbonden wilden namelijk dat zelfstandigen verplicht moesten deelnemen aan zowel een aov als een pensioenfonds. Dat laatste is deelname op vrijwillige basis geworden, maar met hulp van GroenLinks en de PvdA is de aov-verplichting er wel doorgedrukt. Anders had het pensioenakkoord geen meerderheid gehad in de Eerste Kamer.

Vakbonden: solidariteit
De vakbonden FNV en CNV hebben wat ze willen. Het was hen een doorn in het oog dat 80% van de één miljoen zelfstandigen niet verzekerd was. Ze gaan wel uit van een paar randvoorwaarden:

  • Verzekeraars krijgen een acceptatieplicht: iedereen betaalt mee en het is niet meer mogelijk dat bepaalde risico’s worden uitgesloten.
  • Inkomensafhankelijke premie en uitkering: de verzekering past zich aan je inkomen aan.
  • Verzekering tot aan je aow-leeftijd.

UWV verantwoordelijk?
Volgens de FNV denkt minister Koolmees aan een publieke regeling. Dat blijkt ook uit de reactie van Harold Herbert van het Verbond van Verzekeraars in de Telegraaf: “Het ligt niet voor de hand dat verzekeraars een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers uitvoeren waarbij iedereen dezelfde polis krijgt. We zijn gepolst, maar wij gaan dat in ieder geval niet doen. Waarschijnlijk krijgt het UWV die verantwoordelijkheid.”

Betaalbaar
Diezelfde Telegraaf legt in een column de nadruk op de hoogte van de premie. De zpp’ers zouden er met hun geklaag over de onbetaalbaarheid van een aov zelf voor gezorgd hebben dat het kabinet het via collectiviteit goedkoper heeft gemaakt. De zzp’ers zijn daarmee niet alleen hun argument kwijt, volgens de krant verkleint een betere betaalbaarheid ook het eventuele verzet.

Broodfondsen
Bij nu.nl wijst men op het feit dat er met het percentage van 80% onverzekerde zelfstandigen geen rekening wordt gehouden met brood- en netwerkfonden. Die kosten vaak maar een tientje per maand en zijn gebaseerd op onderling vertrouwen. Op dit moment is nog onduidelijk of dergelijke fondsen meetellen als aov. Maar volgens ZZP Nederland zijn ze geen volwaardig alternatief, onder andere omdat de uitkering na twee jaar stopt. Sommige zzp’ers kiezen daarom voor een broodfonds voor de eerste twee jaar, en een (goedkopere) aov die pas na twee jaar ingaat.

Marktprijs
Pensioenkenner Roel Mehlkopf laat in een RTLZ-artikel weten dat hij de plannen ‘goed en belangrijk’ vindt. Volgens hem werken zzp’ers nu onder de marktprijs omdat ze niet betalen voor verzekeringen en pensioenen. Door de verplichte aov zullen ze gedwongen zijn om hun tarieven te verhogen.

Tang op een varken
In hetzelfde artikel vindt Sjaak Zonneveld (BrightPensioen) de verplichting onzin. “Een aov heeft helemaal niets met pensioenen te maken. Deze eis koppelen aan een pensioenakkoord slaat als een tang op een varken. Dit is puur iets dat de vakbonden willen.” Bovendien ziet hij haken en ogen. “Als je voldoende geld hebt, dan hoef je niet mee te doen. Wanneer is dat dan? Veel van onze leden delen dit risico al onderling via SharePeople of een broodfonds. Mag dat ook?”

Conclusie
Het algemene beeld is duidelijk: er is politieke koehandel gepleegd, de vakbeweging is voor, de zzp-organisaties zijn tegen, verzekeraars willen het niet uitvoeren, en het duurt nog een jaar voordat er een concreet voorstel ligt.

Redactie van Flexnieuws - interviews, artikelen, aankondigingen en persberichten.