Is impact van AI al zichtbaar in de flexbranchecijfers in het eerste halfjaar van 2025?

De cijfers uit de ABU Marktmonitor tot en met periode 6 laten een voorzichtig herstel van de uren en de omzet zien in de loop van de eerste helft van 2025, zeker in de tweede helft van het tweede kwartaal. Dat ABU-herstel komt eigenlijk zo goed als volledig voor rekening van de Industrie-uren – de Techniek-uren krimpen nog steeds sterk en de Administratie-uren nóg sterker.

Die drie verschillende ontwikkelingen heb ik al vaker benadrukt en verklaard. Straks meer daarover, nu eerst even uitzoomen naar de eerste symptomen van de impact van AI op de arbeidsmarkt.

Werkloosheid jongeren relatief sterk gestegen, is dat nu al vanwege AI?

Generatieve AI zal naar verwachting vooral startersbanen onder druk kunnen gaan zetten. Zien we daar al iets van? De afgelopen maanden lag de werkloosheid in Nederland rond de 3,8%. De laagste werkloosheid noteerden we in april 2022, dus inmiddels ruim 3 jaar geleden: 3,2%. Sindsdien is deze totale werkloosheid – van iedereen tussen 15 en 75 jaar oud, want dat is de leeftijdsdefinitie van de beroepsbevolking –dus met +0,6 procentpunt gestegen. Bij de groep van 25-45 jarigen was dat +0,3 procentpunt tot een niveau van 3,1% in mei van dit jaar, en bij de groep van 45-75 jarigen was dat +0,2% tot een werkloosheid van maar 2,3%, afgelopen mei.

Onder jongeren, de 15-25 jarigen, groeide de werkloosheid echter met een fikse +1,9 procentpunt, van 6,9% naar 8,8%; dat was dus relatief sterk. Sterker nog: inmiddels beleven we de langste (gelukkig vooralsnog niet de heftigste) periode van een stijgende jongerenwerkloosheid in deze 21^e eeuw – en dat terwijl we vóór 2022 drie gigantische crises hebben beleefd in deze eeuw: de hypotheken- en bankencrisis, de eurocrisis en de coronacrisis (en we zijn deze eeuw begonnen met een ruim twee jaar durende economische stagnatie, na de internetbubbleburst en de aanval op de Twin Towers).

Zou dit dus inderdaad al het begin van de voorspelde impact van AI zijn, die startersbanen zou gaan laten verdwijnen – en dan met name van hoogopgeleiden?

AI of toeval? Het is nu opletten geblazen

Het antwoord op die vraag is nu natuurlijk nog niet duidelijk, maar er wordt zoals gezegd de laatste tijd veel over geschreven en gesproken, over die AI-klap voor startersbanen en dan met name die van hoogopgeleide starters, en dat is natuurlijk heel goed beredeneerbaar. In de CBS-kwartaalcijfers zien we inmiddels de volgende feiten.

De werkloosheid is sinds het 2^e kwartaal van 2022 relatief het hardst gestegen bij … hoogopgeleiden. Hun werkloosheid was met 3,2% in het 1^e kwartaal van dit jaar (ze zijn niet per maand beschikbaar, en nog niet voor het 2^e kwartaal) weliswaar lager dan die van middelbaar en basisgeschoolden (3,7% resp. 6,1%), maar dat was na een stijging van liefst +28% in die bijna 3 jaar (bij de middelbaar en basisgeschoolden was dat met +20% resp. +16% duidelijk minder; totaal gemiddeld was de stijging van de werkloosheid +21%).

Die sterke stijging onder de hoogopgeleiden kwam daarbij ook nog bijna volledig voor rekening van de personen tot 35 jaar: onder hoogopgeleiden in de leeftijdscategorie 25-35 jaar steeg het werkloosheidspercentage met een enorme +38%, onder hoogopgeleiden van 15-25 jaar (de starters) zelfs met +86%…

Nog een bijzondere ontwikkeling: sinds eind 2022 is het werkloosheidspercentage van middelbaar opgeleiden van 15-25 jarigen elk kwartaal láger dan dat van de hoogopgeleiden onder de jongeren – een nieuw verschijnsel, dat al dan niet toevallig parallel loopt aan de introductie en opmars van ChatGPT en generatieve AI…

Eind juli publiceert het CBS de statistieken over het 2^e kwartaal, waarmee we kunnen zien of deze ontwikkelingen zich doorzetten.

AI-druk ook al op de flexbranche?

Hier zoom ik even in op de keihard geraakte Administratieve medewerkers en de Administratieve uitzenduren. AI zal volgens de verwachtingen niet alleen relatief veel impact hebben op (hoogopgeleide) startersbanen, maar onder andere ook op administratief-financieel-economisch werk. De feiten over dat werk zijn nu al indrukwekkend, en veelzeggend.

Zo is het totale aantal personen die als Administratief medewerkers werken na 2008 keihard gekrompen, stabiliseerde toen min of meer tot in de coronacrisis, en krimpt inmiddels weer hard. In totaal is die groep méér dan gehalveerd (de totale werkgelegenheid groeide met zo’n 15%!).

Het aantal uitzendkrachten die als Administratief medewerker werken is sinds 2008 ruim door de helft (het totale aantal uitzendkrachten inclusief gedetacheerden (de D in de grafiektitel) ligt na veel krimp, groei en weer krimp op grofweg hetzelfde niveau als in 2008).

In de ABU Marktmonitor krimpt het aantal Admin-uren in de meeste kwartalen sinds 2008, en momenteel inmiddels alweer bijna 4 jaar hard en onafgebroken.

In de 4-5 jaren na 2008 was het zo dat Administratief werk waar voorheen uitzendkrachten voor werden ingehuurd, met name op lager niveau, in hoog tempo verdween door digitalisering en door offshoring. En nu, nu komen de enorme mogelijkheden van kunstmatige intelligentie (AI) dat werk verder onder druk zetten. Administratief personeel was in 2008 de grootste categorie van uitzendkrachten & gedetacheerden en omvatte er 24,7% van – nu is dat nog maar 13,6%.

Misschien dat ChatGPT weet waar dit de komende jaren naartoe tendeert.

Waarschuwing: zet AI in als versterker, niet als vervanger, nu de vergrijzing in turbostand komt

De afgelopen anderhalf à twee jaar hebben steeds meer uitzend- en (vooral) detacheringsbureaus en zzp-bemiddelaars gemerkt dat inleners minder enthousiast waren voor onervaren kandidaten. Na de super drukke jaren 2021-2022 werd het steeds meer pauze op de arbeidsmarkt, volgens veel werk- en opdrachtgevers een mooie context om de onervarenheid van junioren minder makkelijk door de vingers te zien. Maar anderzijds is dit mogelijk al het voorsorteren op de volgende fase van digitalisering: AI – dat werk van die starters, laat dat maar door AI uitgevoerd worden.

Starters en “hun” flexbureaus zullen dus veel nadruk moeten leggen op hun digital & AI skills, hun social skills als samenwerken en een goed gesprek kunnen voeren, en hun turbulence skills als kunnen omgaan met veranderingen en onzekerheden, kritisch denken, systeemdenken en initiatief tonen.

Tegelijk moeten opdrachtgevers zich ook realiseren: nu minder jongeren aannemen doordat hun werk (gedeeltelijk) kan worden overgenomen door AI gaat later problemen opleveren – nu geen junioren, dan heb je straks geen medioren en senioren, en nu al direct minder digital savvy mensen in je personeelsbestand. Zie AI daarom niet als vervanger, maar als versterker: starters kunnen moeilijkere taken aan met AI – als dan binnenkort die vergrijzende senioren uitstromen, want dat gaat onvermijdelijk en onverbiddelijk gebeuren, staan de moderne opvolgers direct klaar.