SER: Arbeidsmigratie minder waar het kan, beter waar het moet

Arbeidsmigratie helpt volgens de Sociaal-Economische Raad (SER) de tekorten op de arbeidsmarkt op te vangen en draagt bij aan economische groei en de betaalbaarheid van de verzorgingsstaat. Tegelijkertijd signaleert de raad fundamentele problemen. “De huidige inrichting van de arbeidsmarkt, in combinatie met tekortschietende handhaving, creëert ruimte voor situaties waarin laagbetaalde arbeidsmigranten worden ingezet voor kwalitatief slecht werk, vaak via onwenselijke constructies.”

Dat staat te lezen in het rapport Arbeidsmigratie naar waarde: Minder waar het kan, beter waar het moet. Het rapport geldt als advies en is aangeboden aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Mariëlle Paul.

Arbeidsmigratie essentieel, maar ook problematisch

In Nederland werken naar schatting 735.000 tot 1,1 miljoen internationale arbeidskrachten. Arbeidsmigratie helpt tekorten op de arbeidsmarkt op te vangen en draagt bij aan economische groei en de betaalbaarheid van de verzorgingsstaat, zo schrijft de SER.

Tegelijkertijd signaleert de raad drie grote knelpunten:

• de kwetsbare positie van laagbetaalde arbeidsmigranten en misstanden in hun arbeids- en leefomstandigheden;

• een te beperkte inbedding van arbeidsmigratie in breder sociaal-economisch beleid;

• een onvoldoende aansluiting tussen arbeidsmigratie en de grote maatschappelijke transities, zoals in de zorg, energietransitie en digitalisering.

Vier thema’s voor verbetering

De SER doet voorstellen langs vier hoofdlijnen:

1. Verbeteren positie laagbetaalde arbeidsmigranten
   Misstanden rond beloning en arbeidsomstandigheden moeten steviger worden aangepakt. De raad pleit onder meer voor hogere boetes die gekoppeld zijn aan de bedrijfsomzet, betere huurbescherming en een inkomensgarantie bij de eerste tewerkstelling. Ook moet goed werkgeverschap structureel worden verankerd, bijvoorbeeld via cao’s en gedragscodes. Met betrekking tot misstanden in uitzendconstructies verwijst de SER naar de strengere voorwaarden in de Wtta. Tegelijk wijst de SER ook op “tekortschietende handhaving” en pleit zij voor een gerichtere inzet van de Arbeidsinspectie.

2. Stimuleren arbeidsbesparende technologie
   Robotisering en automatisering kunnen de vraag naar laagbetaalde arbeid verkleinen. De SER adviseert de overheid om innovatie sterker te bevorderen, onder meer via aanbestedingen, fiscale regelingen en sectorale kenniscentra. Convenanten met duidelijke doelen moeten bedrijven aansporen sneller te investeren in technologische oplossingen.

3. Beter benutten van arbeidspotentieel in Nederland
   Meer mensen die nu (deels) buiten de arbeidsmarkt staan, zoals langdurig werklozen, deeltijders, asielmigranten en partners van kenniswerkers, moeten actief worden begeleid naar werk. De raad pleit voor regionale infrastructuur, structurele financiering van bewezen initiatieven, meer taalonderwijs en betere loopbaanontwikkeling voor internationale werknemers die langer blijven.

4. Gericht sturen op instroom uit derde landen
   Voor sectoren die cruciaal zijn voor de economie en maatschappelijke opgaven – zoals ICT, zorg en onderwijs – blijft instroom van arbeidskrachten van buiten de EU noodzakelijk. De SER wil misbruik van de kennismigrantenregeling strenger tegengaan en betere bescherming bieden bij grensoverschrijdende detachering. Ook ziet de raad kansen om internationale studenten en talent beter voor Nederland te behouden.

Naar een meer duurzame inzet

Met het rapport pleit de SER voor een meer sturende rol door de overheid. Na het uitbrengen van dit advies is het aan het kabinet om erop te reageren, maar waarschijnlijk speelt het ook al een rol in de kabinetsformatie. Uit een analyse van FlexNieuws (zie hier) bleek bovendien dat vrijwel alle politieke partijen in hun verkiezingsprogramma sturen op (veel) minder arbeidsmigratie.