Ideeën moeten vliegen – ABU Arbeidsmarktdebat

‘Hervorm de arbeidsmarkt. Durf te experimenteren, stap af van de gebaande paden.’

Dat was de boodschap tijdens Het Nationale Arbeidsmarktdebat, georganiseerd door ABU en BNR in de Fokker Terminal, Den Haag, die heel even werd omgetoverd tot een show met papieren vliegtuigjes van ‘ABU Airlines’.

Waarom zijn er experimenten nodig?

Jan Rotmans, keynote spreker:
“Omdat we leven in een verandering van tijdperk. De industriële revolutie uit het begin van de 19e eeuw was niets vergeleken bij de digitale revolutie waar we nu midden in zitten. Alles verandert in hoog tempo en dat verloopt chaotisch. Snelle oplossingen zijn er niet. We moeten al doende lerend op zoek naar een samenleving 3.0.”

55 jaar ABU
De ABU bestaat dit jaar 55 jaar en vierde dat in de vorm van ‘Het Nationale Arbeidsmarktdebat’, in de aanloop naar de verkiezingen. De bijeenkomst werd aanstekelijk geleid door presentator en dagvoorzitter Rens de Jong.

Het publiek werd interactief bij het debat tussen de uitgenodigde politici betrokken, onder meer via realtime peilingen met behulp van Buzzmaster.

Om te beginnen werd ieder uitgenodigd zich onderdeel te wanen van ABU Airlines.
Op de A4tjes die op de stoelen lagen, konden alle aanwezigen hun idee formuleren voor een beter werkende arbeidsmarkt. Vervolgens mocht ieder daar een vliegtuigje van vouwen en proberen zijn of haar idee gericht in twee bakken midden in de arena te mikken. Dat had een hilarisch effect, omdat de veelgeroemde Fokker aerodynamica bij de meeste vliegtuigjes ontbrak. De grond lag al snel bezaaid. Sommige slimmeriken maakten er voor het gemak een prop van die beter bestuurbaar was.

Dit witte slagveld van ideeën illustreerde eigenlijk prima hoe het is gesteld met de hervorming van de arbeidsmarkt. Nieuwe initiatieven sneuvelen omdat de uitwerking van het idee te wensen over laat, de markt er nog niet aan toe is of omdat de regelgeving ongewenste neveneffecten heeft.

Verandering van tijdperk
Hoe komt dat dan? Wat is er aan de hand?

We leven in een verandering van tijdperk, verklaarde keynote spreker Jan Rotmans, die daar een boek over heeft geschreven. De top down besturing van de samenleving werkt niet meer. Mensen ontwikkelen nu zelf alternatieven en voeren die uit. Samen vormen zij de beweging van onderop, essentieel voor de transitie naar een beter aangepaste samenleving en economie. Collectieve arrangementen voor onderwijs, zorg, pensioen, gebaseerd op gemiddelde burgers, werken niet meer. Maatwerkoplossingen passen beter bij deze tijd.

Bedrijven kunnen overleven als ze voldoende wendbaar zijn. Momenteel geldt dat nog maar voor 10% van alle organisaties.

Je zou de arbeidsmarkt beter ‘werkmarkt’ kunnen noemen. Arbeiders zou je ook beter werkenden kunnen noemen. Bovendien gaat de term ‘werkenden’ over de hele groep: mensen in vaste banen, tijdelijke banen en zelfstandigen, zo betoogt Rotmans. Je moet die groepen niet meer zo strikt van elkaar scheiden. Steeds meer mensen combineren bijvoorbeeld nu al een eigen bedrijf met een baan.

Het idee van de werkmarkt sloot aan bij de visie van Raymond Puts, country director van USG People. Hij wees op het onterecht negatieve imago van uitzendwerk. Werk is werk, zei hij. Uitzendbanen zijn ook echte banen, het is net zo goed vakwerk als elke andere baan.

Een terugkerend thema in de discussies over oplossingen is scholing, een leven lang leren, en hoe je dat financiert. Het geld uit sectorfondsen zou breder inzetbaar moeten zijn, over de muren van sectoren heen.

Paul Ulenbelt (SP) pleitte in dit kader voor terugkeer van de oude vakcentrales. Vroeger konden werkenden daar in enkele jaren een nieuw vak leren als er geen werkgelegenheid meer was in hun oorspronkelijke vak. Een opmerking die in goede aarde viel.

Mariëtte Patijn (FNV) ergerde zich aan het veelvuldig gebruik van de term: ‘de onderkant van de arbeidsmarkt’. “Dat klinkt denigrerend,” zei ze. “We hebben het hier wel over mensen.”

Jurriën Koops, algemeen directeur van de ABU, deelde aan de aanwezige politici de ‘Flexpocket’ uit, waarin de feiten over de arbeidsmarkt op een rij staan. ‘Over oplossingen kunnen we van mening verschillen, maar niet over de cijfers,’ zo verklaarde Koops.

‘Je maintiendrai’ of ‘Moet kunnen’?
Historicus en taalkundige Herman Pleij trakteerde de aanwezigen tot besluit op een vermakelijke schets van de eigenzinnigheid van Nederlanders in de afgelopen eeuwen. Ze waren altijd met elkaar aan het bakkeleien, bijvoorbeeld over het onderhoud van de waterschappen, maar ze hadden elkaar nodig in de handel. Daarom werd elke ruzie toch weer beslecht. Het poldermodel is daar een uitvloeisel van. Volgens Pleij refereerde Thomas Moore al aan het eerste uitzendbureau, te weten de Nederlandse overheid die armen niet overliet aan de aalmoezen van de gegoede burgerij, maar als uitzendkrachten aan het werk hielp.

Het handhaven van wet- en regelgeving is nooit eenvoudig geweest in ons land, omdat we niet veel respect hebben voor gezag en bij het minste of geringste roepen: ‘Dat bepaal ik zelf wel.’ Pleij stelde daarom voor dat we de tekst ‘Je maintiendrai’ (‘ik zal handhaven’) op het Nederlandse wapen vervangen door de tekst ‘Moet kunnen’.

Met andere woorden: als het verleden enige garantie geeft voor de toekomst, dan blijft de arbeidsmarkt nog lang een plek, waar iedereen op elkaar moppert en er uiteindelijk toch een compromis wordt gesloten. Het zal wel moeten, want het werk gaat door.

Meer details:
Luister het debat met de politici terug op BNR.
Bekijk de bijeenkomst in tweets.
Lees de samenvatting en conclusies van de ABU.

Foto: ABU
Tekst: Hinke Wever, FlexNieuws
Animatie: Lennart Savert, FlexNieuws