Tussen schijnzelfstandigheid en schijnzekerheid: werkgevers moeten echt nu uit de wachtstand gaan om naheffingen te voorkomen.

De veelbesproken Wet DBA (Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties) moet een einde maken aan zogeheten ‘schijnzelfstandigheid’ van zzp’ers. Maar hoe wordt die wet door werkgevers ervaren en welke stappen nemen ze om straks kostbare naheffingen te voorkomen? Dat en meer vroegen we bij Randstad aan ruim 1000 beslissers op gebied van inhuur van personeel. De uitkomsten stellen me allerminst gerust: werkgevers moeten echt nu uit de wachtstand gaan om straks kostbare naheffingen te voorkomen.

De Wet DBA is bedoeld om zogeheten ‘schijnzelfstandigheid’ bij zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel) te voorkomen. Volgens die wet zijn werkgever en zzp’er samen verantwoordelijk voor de arbeidsrelatie. Werk je als zzp’er maar voldoe je niet aan de voorwaarden voor het uitvoeren van een zelfstandige opdracht, dan heet dat schijnzelfstandigheid. Hoewel de wet al in 2016 is aangenomen, gaat de Belastingdienst daar pas dit jaar strenger op toezien. Zo kan een opdrachtgever na een boekenonderzoek door één van de 80 speciaal aangestelde inspecteurs, met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2025 een naheffing krijgen. En vergis je niet: dat kan oplopen tot wel 150.000 euro per zzp’er per jaar.

Onzekerheid bij werkgevers

Zo’n 63% van de ondervraagde werkgevers geeft in het onderzoek van Randstad aan voldoende op de hoogte te zijn van de handhaving van de Wet DBA. Op het oog een bemoedigend percentage maar ik constateer tegelijkertijd dat maar liefst 37% dus niet of nog onvoldoende op de hoogte is. Daarnaast denkt een kwart van de ondervraagden dat het wel los zal lopen met die controles van de Belastingdienst. Tegen deze groep werkgevers zeg ik: ga uit de wachtstand en zorg dat je je kennis van de Wet DBA snel vergroot: een naheffing kan voor jullie flink in de papieren lopen.

Om te bepalen of hun zzp’ers binnen de door de overheid gestelde kaders vallen, kiezen werkgevers vooral de websites van de overheid (41%), adviezen van experts (33%) en adviezen van arbeidsbemiddelaars zoals Randstad (30%). En hoewel men in eerste instantie zelf graag zaken regelt, bijvoorbeeld via de modelovereenkomsten van de Belastingdienst of interne juristen, is mijn ervaring dat het vaststellen van die kaders best lastig kan zijn. Nog steeds kun je hetzelfde zzp-werk doen als je collega en kan de één als schijnzelfstandige worden gezien en de ander als ondernemer. De recente uitspraak van de Hoge Raad rond de Uber-zzp’ers benadrukt dat je niet hele groepen tegelijk kunt beoordelen. Ik zie dan ook dat steeds meer dat bedrijven toch gaan twijfelen en bij ons aankloppen. Ze willen dat we niet alleen zzp‘ers leveren maar willen ook sluitend advies over wel/geen schijnzelfstandigheid én de garantie dat ze straks geen naheffingen krijgen. Wij nemen daarin van de werkgever desgewenst de verantwoordelijkheid over, met uitvoering van onze beheersmaatregelen.

Pas op voor schijnzekerheid

Interessant in dat geval is dat ik nu her en der nieuwe bureaus op de markt zie komen die ‘volledige vrijwaring’ bieden aan opdrachtgevers van zzp’ers. Mijn advies is daarin wel heel voorzichtig en zorgvuldig te zijn: voert deze intermediair deugdelijk beleid middels beheersmaatregelen en heeft zo’n intermediair wel de financiële draagkracht om onverhoopte naheffingen voor eigen rekening te nemen? Zo niet, dan klopt de Belastingdienst alsnog bij jou als opdrachtgever aan in het kader van de WKA, de Wet KetenAansprakelijkheid: ik noem dat soort beloftes dan ook ‘schijnzekerheid’.

Geen duidelijke daling

Een andere uitkomst van het onderzoek is dat 44% van de ondervraagde werkgevers meldt dat ze onder invloed van de Wet DBA een daling van het aantal zzp-aanstellingen hebben gesignaleerd. En dat men verwacht dat die daling ook komend jaar zal doorzetten. Ook de pers maakte recent al melding van die afname. Ik vind dat een heel interessante uitkomst, want ik zie in algemene zin in onze cijfers niet terug dat de aangekondigde maatregelen van de overheid nu al leiden tot een flinke afname van het aantal zzp’ers. Wel is er een lichte daling in zorg, horeca en de bouw.

Maar wat daar mogelijk meespeelt is dat voor die groepen de financiële impact van zzp naar een andere contractvorm gemiddeld genomen minder groot is. De antwoorden lijken hier wel wat meer ingegeven te zijn vanuit een gevóel dan op basis van feiten, sociaal wenselijk wellicht. Ruim 49% waardeert het zzp-contract overigens nog onverminderd hoog vanwege de flexibiliteit. Ook heeft men de verwachting te maken te krijgen met meer administratieve lasten. Daar spreekt vooral bezorgdheid uit. En mocht dat laatste het geval zijn dan kan een arbeidsbemiddelaar daarin natuurlijk ook ontzorgen. En dan zie je dat onze rol nu al breder is: naast uitzendbureau worden we ook steeds vaker erkend als advies- en consultingbureau.

Vrijheid en autonomie

Ik heb tot slot nog een advies voor onze overheid: realiseer je dat iemand niet zomaar zzp’er wordt. Dat is meestal een bewuste keuze voor vrijheid en autonomie. Het is echt niet vanzelfsprekend dat een zzp’er zal overstappen naar bijvoorbeeld een vast contract. Ik zeg: betrek de werknemers in deze discussie. Is de zzp’er wel gehoord toen de Wet DBA destijds werd gemaakt? Luister wat meer naar hun motivaties: waarom kiezen zij voor een zzp-werkverband? Wetgever, werkgever én werkende moeten echt samen het gesprek aangaan over een arbeidsvorm die meer rekening houdt met de wensen van de zzp’er.

Jan van Helden, operationeel directeur Randstad Professional|Yacht