Zorgplicht werkgever reikt ver

De werkgever is verplicht te zorgen voor een veilige werkplek voor de werknemer, aldus artikel 7:658 BW.

Wanneer de werkgever niet heeft voldaan aan deze zorgplicht, dan is hij in beginsel aansprakelijk voor de (fysieke en/of psychische) schade, die de werknemer lijdt in de uitoefening van zijn werkzaamheden. Uit het arrest van de Hoge Raad van 26 juni 2015 (ECLI:NL:HR:2015:1747) blijkt eens te meer dat de zorgplicht van de werkgever ver reikt.

Reikwijdte van de zorgplicht
Wil de werknemer de werkgever aansprakelijk stellen voor schade die hij heeft opgelopen tijdens het werk, dan zal hij moeten aantonen dat hij de schade heeft geleden in de uitoefening van de werkzaamheden. Wanneer de werknemer het verband tussen de schade en de werkzaamheden aantoont, dan zal de werkgever de schade moeten vergoeden, tenzij de werkgever vervolgens aantoont dat hij heeft voldaan aan zijn zorgplicht of dat de schade het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer.

De zorgplicht van de werkgever beperkt zich niet tot zijn werknemers. Onder omstandigheden bestaat de zorgplicht ook ten aanzien van een ZZP’er (aldus de Hoge Raad in zijn arrest van 23 maart 2012, LJN BV0616) en zelfs een onderaannemer (aldus Rechtbank Oost-Nederland in haar vonnis van 28 maart 2013, ECLI:NL:RBONE:2013:BZ5803).

De zorgplicht beperkt zich evenmin tot de werkplek van de werknemer. Onder omstandigheden strekt de zorgplicht ook tot bijvoorbeeld het verkeer en bedrijfsuitjes.

Het hangt af van de omstandigheden van het geval welke veiligheidsmaatregelen de werkgever dient te treffen. Hij dient in ieder geval een preventief beleid te voeren om de veiligheid van zijn personeel te waarborgen, waarbij hij zijn werknemer inlicht over de gevaren (instructieplicht) en hij zich dient te blijven oriënteren op risico’s en gevaren op de werkvloer (onderzoeksplicht). Uit de rechtspraak is gebleken, dat niet snel wordt aangenomen dat de werkgever aan zijn zorgplicht heeft voldaan. De zorgplicht ziet daarentegen niet op een absolute waarborg om de werknemers te beschermen tegen de gevaren op de werkvloer. De werknemer heeft een eigen verantwoordelijkheid om zich te houden aan de gegeven veiligheidsmaatregelen en om gebruik te maken van de daarvoor beschikbare middelen. Daarnaast kunnen er omstandigheden zijn, waardoor de schade voor risico komt van de werknemer. Deze omstandigheden zien op schade als gevolg van bijvoorbeeld zogenaamde huis-, tuin- en keukenongevallen of een ongelukkige samenloop van omstandigheden.

Struikelen over een stofzuigerslang
Het arrest van de Hoge Raad van 26 juni 2015 (ECLI:NL:HR:2015:1747) ziet op de volgende casus. De werkgever exploiteert een autoverhuurbedrijf. De werknemer is verantwoordelijk voor het halen en brengen, alsmede het schoonmaken van huurauto’s. Tijdens het schoonmaken van een bestelbus – die half stond geparkeerd op de stoep en half op de weg – is de werknemer achterwaarts uit de bestelbus gestapt. Daarbij is hij gestruikeld over de slang van een stofzuiger, waardoor hij met zijn rechterarm lelijk ten val is gekomen op de stoeprand. De werknemer heeft de werkgever vervolgens aansprakelijk gesteld voor de schade als gevolg van het ongeval.

De kantonrechter heeft de schadevordering van de werknemer afgewezen, omdat het ongeval is gebeurd tijdens een alledaagse handeling, waarvoor geen specifieke waarschuwing of instructie hoeft te worden gegeven. Het feit dat de bestelbus scheef stond tijdens het schoonmaken, maakt het oordeel van de kantonrechter niet anders.

In hoger beroep komt het Hof Arnhem-Leeuwarden tot een ander oordeel dan de kantonrechter. Na te hebben vastgesteld dat de werknemer schade heeft geleden in de uitoefening van zijn werkzaamheden, beoordeelt het Hof of de werkgever heeft voldaan aan zijn zorgplicht. In dit verband heeft het Hof onder meer overwogen, dat van de werkgever mag worden verwacht dat: a) hij zijn werknemers op een gelijkvloerse ondergrond laat werken; of wanneer dit mogelijk blijkt te zijn b) maatregelen treft om te voorkomen dat een werknemer schade lijdt door een niveauverschil van de ondergrond. Het Hof overweegt vervolgens dat de werkgever in deze zaak geen instructies over de schoonmaakwerkzaamheden heeft gegeven, maar de wijze waarop het schoonmaken zou moeten gebeuren aan de werknemers zelf heeft overgelaten. Omdat de werkgever niet heeft voldaan aan zijn instructieplicht, oordeelt het Hof dat de werkgever niet aan zijn zorgplicht heeft geschonden.

In zijn conclusie van 24 april 2015 (ECLI:NL:PHR:2015:962) wijst Advocaat-Generaal F.F. Langemeijer erop dat het oordeel van het Hof is gebaseerd op het hoogteverschil bij de stoeprand en niet – zoals de kantonrechter – op de alledaagse handeling van het stofzuigen (middels zijn conclusie adviseert de Advocaat-Generaal de Hoge Raad). De werkgever heeft echter niet uiteengezet welke veiligheidsmaatregelen zijn getroffen om ongelukken te voorkomen door een niveauverschil van de ondergrond. Daarom heeft het Hof tot het oordeel kunnen komen dat de werkgever niet heeft aangetoond dat hij aan zijn zorgplicht heeft voldaan. In dit verband had de werkgever bijvoorbeeld waarschuwingen kunnen geven, zoals: ‘Pas op afstap’, aldus de Advocaat-Generaal.

De Hoge Raad oordeelt dat de klachten van de werkgever niet kunnen leiden tot cassatie en laat het arrest van het Hof in stand.

Wet Werk en Zekerheid
Op grond van de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) kent het Nederlands arbeidsrecht per 1 juli 2015 grote veranderingen. Zo kan de werknemer een billijke vergoeding vorderen van de werkgever, wanneer de arbeidsovereenkomst wordt beëindigd als gevolg van ernstig verwijtbaar handelen of nalaten van de werkgever. Het is op dit moment onduidelijk wanneer hiervan sprake is. Wel is als voorbeeld gegeven het door de werkgever ernstig veronachtzamen van zijn zorgplicht voor de arbeidsomstandigheden. De jurisprudentie onder de WWZ zal gaan uitwijzen, wanneer een werknemer een billijke vergoeding wordt toegekend wegens het schenden van de zorgplicht door de werkgever en hoe deze billijke vergoeding zich verhoudt tot de schadevordering op grond van artikel 7:658 BW.

Conclusie
De zorgplicht van de werkgever reikt ver. Hoewel de werknemer een eigen verantwoordelijkheid hieromtrent heeft, kan de zorgplicht onder omstandigheden ook zien op situaties waarin de werknemer schade lijdt bij het verrichten van alledaagse handelingen tijdens werk. Om werkongelukken en eventuele schadevorderingen te voorkomen, doet de werkgever er verstandig aan om actief een preventief beleid te voeren. Ook omdat uit bovenbedoelde conclusie van de Advocaat-Generaal kan worden afgeleid, dat op relatief eenvoudige wijze aan de zorgplicht had kunnen worden voldaan.

Deze bijdrage is geschreven door mr. Remmelt Suir.

Voor meer informatie over de uitspraak of over Van Diepen van der Kroef Advocaten: stuur een email naar mw. mr. Babs Dubois – Van Kleef Van Diepen Van der Kroef Haarlem, tel. 023 542 42 92.