Terugblik NBBU-congres Arbeidsmarkt van Morgen

Op 2 december 2022 vond het NBBU-congres ‘Arbeidsmarkt van Morgen’ plaats. Een inspirerende bijeenkomst met aandacht voor lange termijn effecten op de arbeidsmarkt, de economie, en duurzame oplossingen voor de vele vraagstukken die nu spelen.

Bekijk het videoverslag

Hieronder leest u de samenvatting van het congres (bron: NBBU).

Aanpassen aan nieuwe frameworks
De wereld wordt steeds complexer en we hebben te maken met verschuivende werkelijkheden en veranderende frameworks. Met deze woorden opende NBBU-directeur Marco Bastian de nieuwe editie van de Arbeidsmarkt van Morgen. De deelnemers van het congres namen de toekomst onder de loep, maar vooral de manier waarop we om moeten gaan met de enorme problemen die ons te wachten staan en waar we al mee te kampen hebben.

Wat gaan deze problemen betekenen? Wat is hun effect op ons welzijn, op onze economie, op de arbeidsmarkt? Welke oplossingen zijn er? De sprekers van deze dag – publiek denker Victor Broers, oud-minister van Financiën Hans Hoogervorst en onderzoeker Babette Porcelijn – namen de zaal elk op hun manier en vanuit hun expertise mee in de problematiek die zij waarnemen en presenteerden daarbij een wijze om deze aan te pakken.

Eerlijk is eerlijk, een zonnig toekomstbeeld werd niet geschetst. Hans Hoogervorst schetste de enorme risico’s die kleven aan de in de loop van de afgelopen decennia opgebouwde schuldenberg. Babette Porcelijn toonde in haar presentatie de ecologische impact van onze huidige levenstijl en consumptie.

Hoe tackelen we individueel, als samenleving en als politiek deze torenhoge uitdagingen? Welke mogelijke oplossingen zijn er en hoe implementeren we deze?

‍Nieuwe uitdagingen vragen allereerst om een nieuwe taal, stelde Victor Broers. Hij haalde het voorbeeld aan van de stoommachine in de negentiende eeuw. Het stoomtijdperk introduceerde een periode waarin voortstuwing zonder paarden mogelijk werd. Desondanks konden mensen in die tijd de nieuwe ontwikkelingen nog niet loskoppelen van wat ze al eeuwen gewend waren en kenden. Hun eerste vraag was dan ook: waar is het paard?

‍Een nieuw begrippenkader
Ook nu zitten we vast aan een ideeëntaal die niet opgewassen lijkt tegen de uitdagingen van deze tijd. We hebben een taal van de toekomst nodig, een nieuw begrippenkader. Woorden als holosofie, amorsofie, narrosofie, symbioceen en circulerende samenleving zijn termen die nog maar door kleine groepjes mensen in de academische centra van de westerse wereld worden gebezigd, maar in hun definitie dragen zij de richting mee van de frameworks van de toekomst.

Maar die toekomst vergt meer dan een nieuw vocabulaire. We zullen moeten leren ons verlies te nemen, vervolgde Hans Hoogervorst in zijn lezing. De oud-minister schetste de ontwikkeling van het financiële stelsel van de afgelopen decennia, uitmondend in de huidige situatie, waarin de totale mondiale schuld nog nooit zo hoog was. Centrale banken en lage rentes voedden de zucht naar goedkoop kapitaal. Nu dreigen de schuldenlast in combinatie met hoge inflatie ons op te breken.

‍Begrotingsdiscipline is vereist, aldus Hoogervorst. De eurozone wacht een nieuwe crisis. Is overheidsingrijpen gewenst? Volgens Hoogervorst zullen we moeten wennen aan deze nieuwe situatie en aan het idee dat we niet alles kunnen oplossen. Een nieuw framework is gewenst. Een framework waarin we zullen moeten leren ons verlies te nemen.

Blinde vlekken
Net zoals de centrale banken in het verhaal van Hoogervorst blinde vlekken hadden voor de gevolgen van hun beleid hebben we met ons allen blinde vlekken als het gaat om de ecologische schade die we met onze levensstijl aanrichtten, vervolgde Babette Porcelijn in haar verhaal.

De aarde is niet bij machte om in ons huidige consumptieniveau te blijven voorzien. We richten ongekende schade aan, op allerlei niveaus, maar in onze pogingen deze problemen op te lossen, staren we ons blind op details. Ook ons beeld van de economie is vertekend. Waar de algehele indruk heerst dat de economie over de decennia heen groeit, is dat in werkelijkheid niet het geval, aldus Porcelijn.

Het bbp stijgt dan wel, maar de economie in zijn geheel krimpt. Een gevolg van onze blinde vlekken. In het bbp worden zaken als natuurverlies, klimaatverandering en welzijn niet gemeten, terwijl dat wel zou moeten. We kampen met een fundamenteel probleem en hebben dat niet door.

Investeren in duurzaamheid
De goedkoopste manier om de economie te redden is volgens Porcelijn daarom volop investeren in duurzaamheid, aan de hand van een dashboard waarin alle vormen van kapitaal worden meegenomen: natuur, welzijn en de dingen die er echt toe doen, zoals gezondheid, voldoende eten, een dak boven je hoofd en vrede.

‍Door dit te meten kun je de economie een veilige kant op laten groeien. De manier hiervoor is true pricing, impacttaks op niet-duurzame producten en diensten. Dat motiveert bedrijven intrinsiek om de duurzaamste oplossingen in de markt te zetten.

Een nieuw discours, aanpassen aan nieuwe situaties – ook als deze moeilijk zijn – en oog hebben voor de plekken waar we de meeste impact kunnen uitoefenen, het is de rode draad van deze Arbeidsmarkt van Morgen. In een paneldiscussie, waar ook Raymond Puts, algemeen directeur van de AWVN, bij aanschoof, borduurden de sprekers hierop voort.

Op naar een kwalitatieve economie?
Om los te komen van onze verslaving aan groei is het zaak dat welzijn en de impact die we hebben beide op orde zijn, stelde Porcelijn. Volgens Hoogervorst is het daarbij wel belangrijk om niet te veel tegelijk te willen. Beleidsvoering en politiek zijn zo complex dat het risico dreigt dat niets teweeg wordt gebracht. Een kwalitatieve economie kan daarbij een speerpunt zijn, voerde Broers aan.

Waar het volgens Puts om gaat, is de vraag hoe we los kunnen komen van de kaders die we kennen. Kunnen we die achterlaten? Kunnen we loskomen van bijvoorbeeld de wijze waarop we arbeidsverhoudingen en beloning geregeld hebben? Het begint met het erkennen van problemen.

Gedeelde belangen boven deelbelangen
Uit de zaal klonk de vraag: hoe zorgen we dat gedeelde belangen weer de boventoon voeren? Daar ligt de sleutel naar oplossingen. Sociale partners tonen zich – in weerwil van het Akkoord van Wassenaar, waarin partijen afspraken gedeelde belangen boven deelbelangen te stellen – allesbehalve sociaal. Keer op keer laten zij zien alleen hun deelbelangen veilig te willen stellen. Alleen als we de prioriteit weer bij het algemeen belang terugbrengen, kunnen we werken aan oplossingen die voor ons werken, maar ook voor onze kinderen en onze kleinkinderen. Het was een conclusie die op ieders instemming kon rekenen.

Bron: NBBU Arbeidsmarkt van Morgen, 11 december 2022

Lees ook
Samenvatting van dit congres op ZiPconomy
Verslag NBBU-congres Arbeidsmarkt van Morgen 2021