"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

Overheid en inhuur zelfstandigen

Josien van Breda-Hoekstra

Adviseur Beleid bij FNV Zelfstandigen

Dit interview is onderdeel van een serie met een tiental genodigden, die ervaringen hebben uitgewisseld tijdens een ronde-tafel conferentie over inhuur door de overheid.

Overheid met twee petten
“De overheid heeft twee petten op als het gaat om zelfstandigen,” zegt Josien van Breda. “Aan de ene kant stelt de overheid de regels op voor zelfstandig ondernemerschap, denk aan de Belastingdienst. Daarbij wordt minutieus gezocht naar elke mogelijke vorm van arbeidsrelatie die er zou kunnen bestaan. Aan de andere kant huurt de overheid, waaronder ook weer de Belastingdienst, zelfstandigen in en dan zijn de kosten voor de overheid als opdrachtgever opeens belangrijk. De vraag hoe duur bijvoorbeeld een meter asfalt mag zijn, domineert dan de regels.

Contradictie in voorwaarden
Als opdrachtgever kan de overheid niet meer zonder zelfstandigen, maar in de regelgeving stuiten we op contradicties. Zo stelt de Belastingdienst als een van de voorwaarden aan het zelfstandig ondernemerschap dat er geen gezagsverhouding mag zijn in de relatie met de opdrachtgever. Dit betekent dat de zelfstandige zelf factureert, zelf onderhandelt over het tarief, zelf de werktijden bepaalt en in staat is om zichzelf vrijelijk te laten vervangen. Het vereiste dat je jezelf vrijelijk kunt laten vervangen door een ander, is in tegenspraak met de algemene voorwaarden van de overheid als opdrachtgever.”

In artikel 6.2 van de ARVODI voorwaarden staat ‘Opdrachtnemer kan personen die zijn belast met de uitvoering van de Diensten niet zonder voorafgaande toestemming van Opdrachtgever tijdelijk of definitief vervangen.’

Zelfstandige tolken
“Uitzendorganisaties en brokers vormen regelmatig een schakel tussen zzp’ers en de overheid als opdrachtgever. Dat kan goed gaan, maar er zijn ook knelpunten. De meest in het oog springende klacht die wij op dit moment horen, wordt geuit door de tolken/vertalers die voor het ministerie van Justitie, de IND en de rechtbanken werken. Zij hadden zich ingespannen om de kwaliteit van hun dienst te verhogen. De landelijke aanbesteding van de opdrachten voor tolken/vertalers is door een grote uitzendorganisatie gewonnen. Sindsdien zijn de tolken hun onderhandelingsruimte kwijt. Ze hebben geen zeggenschap meer over hun tarief en over de kwaliteit en inrichting van het werk dat ze leveren. De tolken beklagen zich dat het bij deze inhuur alleen nog maar draait om het laagste tarief. De individuele kwaliteit is ondergeschikt gemaakt aan de prijsafspraken met de bemiddelende organisatie.”

Nadruk op prijs
“In het algemeen is het lastiger voor zzp’ers om er tussen te komen bij opdrachten van de overheid dan bij opdrachten van het bedrijfsleven. De overheid moet opdrachten aanbesteden, maar daarbij wordt de lat vaak te hoog gelegd of er wordt veel nadruk gelegd op prijs. Als individuele zelfstandige of als groep zelfstandigen is het moeilijker om mee te dingen.

Ik ben voorstander van een goede balans tussen administratief gemak voor de opdrachtgever en de hoeveelheid werk die geleverd wordt. Ik pleit voor pragmatisme in plaats van nog meer regelgeving. Steeds verder inzoomen op regelgeving werkt uiteindelijk contraproductief.”

Marktplaatsen
“Het verschilt hoe zelfstandigen met marktplaatsen omgaan. Aan de ene kant geeft het de zzp’er de mogelijkheid om in directe concurrentie met de grote marktpartijen mee te dingen naar interessante inhuuropdrachten. Aan de andere kant geeft het de zzp’er veel werk met een onzekere uitkomst door de stevige competitie op marktplaatsen, waardoor de aanbieders met veel ervaring met marktplaatsen meestal toch de winnaars zijn.

Josien van Breda-Hoekstra
Het grote voordeel van marktplaatsen is dat vraag en aanbod transparant zijn. Als zzp’er maak je in beginsel een even grote kans als een grote organisatie om mee te dingen naar een opdracht bij de overheid. Ik merk dat onze leden verschillende ervaringen hebben. Zelfstandig ondernemers die voorheen hun opdrachten uit het eigen netwerk kregen, maar nu moeten meedingen in een aanbesteding, moeten wennen. Zelfstandige ondernemers die graag samenwerken en krachten willen bundelen met andere ondernemers, slagen er wel in om grote gerenommeerde bureaus te verslaan. Dat is nu de kracht van samenwerken en netwerken!”

Schijnzelfstandigheid
“Schijnzelfstandigheid zie je op alle plekken waar het schuurt, maar vooral in sectoren waar de overheid de hand heeft in het budget. Het ontstaat door bezuinigingen, bijvoorbeeld op een muziekschool of bij beleid omtrent advies voor het PGB (persoonsgebonden budget). Het ontstaat ook als te laat duidelijkheid wordt verschaft over een budget. Dat zie je veel in het onderwijs.

Wanneer een aanbesteding vooral is gericht op een lage prijs, zoals regelmatig voorkomt bij aanbestedingen van inhuur, werkt dat eveneens schijnzelfstandigheid in de hand.

Naast prijsdruk kan de behoefte aan meer flexibiliteit ook oorzaak zijn van schijnzelfstandigheid. Wanneer de overheid bijvoorbeeld 10% minder ambtenaren wil, terwijl het werk gelijk blijft of toeneemt en er geen nieuwe mensen aan mogen worden genomen, zal het werk toch moeten worden gedaan.
Josien van Breda-Hoekstra

Zolang de onderliggende oorzaken van schijnzelfstandigheid niet worden weggenomen, is het probleem moeilijk aan te pakken, dan blijft het dweilen met de kraan open.”

Kloof tussen vast en flex
“Als er een probleem is, kijk dan naar de echte oorzaken,” zo besluit Josien van Breda. “Vaak zijn de oorzaken te wijten aan een te grote kloof tussen de rechten van vast en flexibel personeel. Als die kloof wordt verkleind, ontstaat er meer ruimte voor zelfstandigen.”

Belangen
FNV Zelfstandigen biedt individuele dienstverlening variërend van verzekeringen, het beantwoorden van vragen via de juridische helpdesk of uitgebreidere rechtsbijstand. Zelfstandigen komen vanuit de individuele belangenbehartiging naar FNV Zelfstandigen toe wanneer er iets misgaat met inhuur en flexwerk. De zzp-vakbond maakt zich ook sterk voor collectieve belangbehartiging. Op dat terrein is Josien van Breda-Hoekstra actief.

Interview: Hinke Wever, FlexNieuws
Foto’s: Tea Idzenga

Hinke Wever is een creatieve verbinder van werk- en levensterreinen. Ze was als redacteur vanaf de start betrokken bij FlexNieuws.