"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

Lowlands-model voor de platformgeneratie

Door Anika Keuter

De FNV is in 2019 bezig aan een regelrechte zegetocht tegen platforms. De vakbond kreeg het voor elkaar dat zowel Deliveroo als Helpling ‘op hun vingers zijn getikt’. Op 15 januari concludeerde de rechter dat de ‘Riders’ van Deliveroo geen zzp’ers zijn, maar aanspraak kunnen maken op een arbeidsovereenkomst. Met de uitspraak in de hand kunnen de bezorgers van Deliveroo een arbeidsovereenkomst afdwingen. Helpling verloor ook gedeeltelijk de strijd tegen de FNV. De rechter oordeelde dat het platform meer is dan een digitaal prikbord. Helpling bepaalt wel degelijk de spelregels tussen de schoonmaker en de opdrachtgever. Helpling mag hierdoor geen commissie meer vragen van de schoonmakers voor het bemiddelen.

De vraag is: zitten de millennials te wachten op de hulp van de, behoorlijk vergrijsde, vakbond? Die vraag moet je vooralsnog met een keihard ‘nee’ beantwoorden. Er is namelijk nog geen Rider van Deliveroo die een arbeidsovereenkomst heeft opgeëist. De run van millennials naar de rechter blijft uit. De FNV, op zoek naar een verjonging van het ledenbestand, lijkt het op te nemen voor een groep die daar blijkbaar niet op zit te wachten. Uit cijfers van het CBS blijkt dat er in 2019 zo’n 100 duizend vakbondsleden minder zijn dan in 2017. De daling van het aantal leden is het grootst in de leeftijdsgroep tot 25 jaar. Veel platformwerkers zijn jong, en werken als zzp’er. Vakbonden spreken zich uit tegen dit soort constructies. De werkers missen zekerheden en rechten die vorige generaties arbeiders, soms moeizaam, hebben opgebouwd. Ondertussen doet de millennial wat hij zelf wil, net als op Lowlands.

Instant gratification
Elke generatie krijgt een stempel. De millennial heeft ongeveer het volgende: de millennial is lui en ongeduldig, gewend aan instant gratification en wil zich niet binden. Een millennial wil ‘het verschil maken’, iets nuttigs doen. Geld vindt deze generatie niet het belangrijkste. Wel belangrijk vindt de millennial het om autonoom te zijn. Baas over eigen tijd en ondernemer van eigen carrière. De millennial heeft hoge verwachtingen van het leven en van zichzelf. Tegelijkertijd staat hij onder grote druk. De millennial is eraan gewend altijd te worden bekeken. Uiterlijke schijn ophouden is voor de meesten een koud kunstje.

Niet alle millennials zullen zich herkennen in deze labels. Zo is er ook een groot deel dat veel waarde hecht aan een vast contract bij de werkgever. Maar de hang naar vrijheid en een onbezorgd bestaan is zeker iets wat een groot deel van deze generatie bindt. Noem het een reactie op de constante controle, op school, op het werk en op social media. De hunkering naar de vrijheid wordt geuit in feesten en festivals zoals Lowlands. Grote vriendengroepen komen op het festival af. Op het Lowlands-festival kies je uit een groot aantal artiesten de artiest die het best bij jou past. De timetable heeft voor ieder wat wils. Om ervoor te zorgen dat iedereen kan doen wat hij of zij wil, splitsen vriendengroepen op. Aan het einde van de dag zoeken ze elkaar wel weer op bij de linker paal vooraan. Het gebruik van social media maakt dit een stuk makkelijker. Iedereen heeft de vrijheid en autonomie, en toch zijn ze samen.

Een Lowlands-model voor school, werk en sociaal leven slaat daarom aan bij deze generatie. De vraag is: spelen platforms niet heel handig in op de wens van millennials om autonoom te zijn? In elk geval lijkt hun model beter aan te sluiten bij de wensen van de millennial-generatie dan dat van de ‘traditionele’ vakbonden. En dan is de vervolgvraag: hoe zorgen we ervoor dat werknemers succesvol zijn op de arbeidsmarkt binnen het Lowlands-model?

Vakbondsloze generatie
Begrijp me goed. Er is niks mis met je verenigen en gezamenlijke eisen kracht bij te zetten. De 50-plussers in dit land gaan massaal de barricades op om hun pensioenleeftijd terug te brengen naar 65. Op deze manier hebben de vakbonden veel bereikt de afgelopen eeuw. In elk geval meer dan deze vakbondsloze generatie, die wel idealen heeft, maar niet op deze collectieve manier voor zichzelf opkomt. De platforms spelen perfect in op de wensen van de jongere generatie. Met leuzen als ‘be your own boss’ laten ze weten dat de werker een groot deel van zijn of haar autonomie behoudt. De apps zijn gebruiksvriendelijk en bieden daardoor gemak. Om aan het werk te gaan hoef je niet ver vooruit te plannen. De Big data die ermee gepaard gaat, is niet anders dan in het dagelijks leven. Door de nadruk te leggen op autonomie, weet je zeker dat deze generatie zich niet snel zal verenigen. Die twee bijten elkaar namelijk. Daarnaast zorgt het kortetermijndenken ervoor dat de meesten voor lief nemen dat ze onverzekerd door hun werkzame bestaan gaan. Als deze trend doorzet kan dit forse gevolgen hebben voor ons sociale stelsel.

Vastklampen
De eerste naoorlogse generatie had een baan en hield deze een leven lang vast. Werknemers van de tweede naoorlogse generatie verloren, soms vaker dan een keer, hun ‘vaste’ baan en probeerde zich er met behulp van vakbonden aan vast te klampen. Van die nostalgie hebben de millennials geen last. Ze hebben nooit een vaste baan gehad en verwachten ook niet per se een te krijgen. In plaats van nieuwe generaties een systeem op te leggen dat decennia geleden bedacht is, zou het niet beter zijn om te kijken naar hoe zij zelf de wereld van morgen zien?

De Young Advisery Group (YAG) heeft hier een onderzoek naar gedaan. Hieruit blijkt dat 45 procent van de jongere generatie overweegt om ooit als zelfstandige aan het werk te gaan. De meeste jongeren voelen zich zelf verantwoordelijk voor hun carrière. Ondernemersvaardigheden zien zij als belangrijke eigenschappen om dit waar te maken. Een groot deel van de ondervraagden vindt dat in een loopbaan meerdere carrières mogelijk zijn. De mogelijkheid om je te blijven ontwikkelen, goed omgaan met keuzes maken en het ontwikkelen van sociale vaardigheden zijn volgens het onderzoek de belangrijkste competenties voor een succesvolle carrière. Ondanks dat een groot deel van de ondervraagden een individualistische instelling heeft, vindt 91 procent het wel heel belangrijk een goede band te hebben met het bedrijf waar ze werken.

Een leven lang leren
Een vaste baan gaat over inkomenszekerheid. Om jongeren succesvol te laten zijn, is het misschien belangrijker dat ze zich een leven lang kunnen ontwikkelen, dan ze die vaste baan te garanderen. Op dit moment is er bijvoorbeeld een behoorlijke financiële drempel om een tweede studie te volgen. Het YAG stelt voor om omscholing ook als ‘sociale zekerheid’ te zien. Een ‘foute’ keuze is hierdoor minder erg en het geeft de mogelijkheid jezelf te blijven ontwikkelen. Het betekent ook dat werkers op latere leeftijd andere carrièrekeuzes kunnen maken. Autonomie en zelfstandigheid hoeven niet te betekenen dat het sociale stelsel in het geding komt. Wel is het zo dat sociale zekerheden nu nog heel erg afhankelijk zijn van het wel of niet hebben van een arbeidsovereenkomst. Maar er zijn tal van andere mogelijkheden denkbaar om deze zekerheden te regelen. Denk aan een verplicht ziektepotje of je positie op de arbeidsmarkt als graadmeter voor je verplichte sociale zekerheden.

De platforms zijn mede zo succesvol omdat ze inspelen op een behoefte van de huidige generatie jongvolwassenen. Individualistische jongeren claimen autonomie, ook op de arbeidsmarkt. Als maatschappij kun je niet anders dan meebewegen met dit soort trends. Er zullen oplossingen moeten worden bedacht om te voorkomen dat er nieuwe sociale en financiële kloven ontstaan. Hiervoor is het goed om rekening te houden met het vrijheidsideaal van de millennial. Want hoe de oplossingen er ook uit gaan zien, we zullen hiervoor in ieder geval out-of-the-box moeten denken. Wat denk jij, is dit het moment voor een arbeidsmarkt gebaseerd op het Lowlands-model?

Anika Keuter

Meer columns
De Grand Canyon in het arbeidsrecht
‘Hallo platformwerker, dag werknemer?’

Zie ook
Millennials zien hun loopbaan als onderneming
Interview met YAG: Hoe zien millennials de arbeidsmarkt van morgen?

Mr. Anika Keuter is senior juridisch adviseur bij NBBU.