"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

Arbeidsrecht en platformwerk sluiten niet op elkaar aan

Platformisering – interview met Jaap van Slooten

‘Keuze tussen arbeidsovereenkomst of opdrachtovereenkomst bij platformwerk te beperkt’

Prof. mr. J.M (Jaap) van Slooten is advocaat en partner bij Stibbe en verbonden als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam.

Stibbe onderhoudt sinds 2016 de website platformisering.nl, waarin kennis en nieuws wordt gedeeld over platformen en arbeidsrecht.

Dilemma’s
“Er is veel over te zeggen en er zijn de nodige dilemma’s. Enerzijds leveren werkplatforms, zoals bezorgdiensten, een prettige service voor de klant. Ze voorzien ook in een behoefte bij mensen om geld te verdienen,” zegt Van Slooten. “Anderzijds sluit de werkwijze niet goed aan op ons huidige arbeidsrecht. Mensen genieten hierdoor minder arbeidsrechtelijke bescherming. Daar zouden we als samenleving oplossingen voor moeten vinden.”

Arbeidsrecht en platformwerk sluiten niet op elkaar aan
“Het denken over de arbeidsovereenkomst als onderscheidend ten opzichte van de overeenkomst van opdracht verandert door de opkomst van zzp’ers en het mislukken van de Wet DBA. Tegelijk ontstaan er bij werkplatforms verhoudingen met drie of vier partijen, die niet zo goed in het bestaande arbeidsrecht passen. Op dit moment is het arbeidsrecht onvoldoende in staat de opkomst van werkplatformen te reguleren. Het schermen met de term ‘schijnzelfstandigheid’, zoals de vakbond en de overheid doen, biedt geen uitweg. Er is een andere oplossing nodig, dan de keuze tussen een arbeidsovereenkomst of een opdrachtovereenkomst.”

Hoe zou het er dan uit kunnen zien?
“Het vraagt politieke keuzes. Die keuzes hoef ik als wetenschapper niet te maken. De zzp-discussie zou wel eerst een stap verder moeten worden gebracht. Een oplossing is een werkcontract, dat een basis bescherming biedt voor alle werkenden: zzp’er èn werknemer (denk aan onderwerpen als arbeidsongeschiktheid, pensioen, arbeidstijden, opzegtermijnen). Verdergaande arbeidsrechtelijke bescherming kan dan worden afgesproken.”

Gezagscriterium werkt niet meer
“Een criterium als gezag, waar tot nu toe waarde aan werd gehecht bij het bepalen van wel of geen zelfstandig ondernemerschap, werkt niet meer, zeker niet bij de opkomst van werkplatformen. Onder wiens gezag staat een koerier van Deliveroo? Is dat onder gezag van Deliveroo of van de klant of van het restaurant of van alle drie? De rechter heeft inmiddels bevestigd dat er onvoldoende gezag was bij Deliveroo.

Het kabinet wil nog voor 1 januari 2019 met een nieuwe definitie komen van het begrip ‘gezag’ of ‘leiding en toezicht’, maar ik ben sceptisch over het vinden van een goede definitie waarmee de huidige problemen worden opgelost.”

Inspanningsverplichting vs resultaatsverplichting
“Een ontwikkeling is dat ook reguliere ondernemingen steeds meer georganiseerd worden op basis van taken en resultaten. Met andere woorden: werk wordt minder gekoppeld aan een baan en meer aan een hoeveelheid taken, die door verschillende mensen kunnen worden gedaan. De arbeidsovereenkomst is vanouds echter gekoppeld aan een baan, zoals ook de verhouding tussen werkgever en werknemer vanouds uitgaat van een inspanningsverplichting. De trend is, mede onder invloed van de digitalisering, dat werk steeds vaker resultaatgericht, als een klus in plaats van een baan, wordt georganiseerd.”

Ander type werkenden
“In Engeland, Italië en Spanje bestaat een tussenvorm van werkenden, die tussen de werknemer en de zelfstandige in zit. Die vorm levert in ieder geval bescherming op het vlak van arbeidsomstandigheden, verzekeringen, minimumloon, arbeidstijden. Dat vind ik een aantrekkelijke gedachte. Dan schep je een beperking van de macht van platforms ten opzichte van de kluswerkers, maar het is wel anders dan een arbeidsovereenkomst. Sommige collega’s vragen zich af of dit wel werkt, maar ik ben daar optimistischer over. Natuurlijk blijf je wel grensdiscussies houden, maar het geeft een bepaalde groep een basis, die nu vrijwel geen wettelijke bescherming heeft, zoals de Deliveroo bezorger.

Dat is het waard om te onderzoeken, vooropgesteld dat je kunt vermijden dat niet iedere werkgever zich omvormt tot een platform, omdat daar een lager beschermingsniveau mogelijk is.”

Besluit minimumloon en minimumvakantiebijslag
“Ik ben voorstander van het zoeken naar een goede bescherming van werkenden. Door het Besluit minimumloon en minimumvakantiebijslag is de tussencategorie werkenden al een beetje beschermd. Lees meer

Er zijn meer voorbeelden die laten zien dat we al een wat breder toepassingsgebied hebben dan de standaard arbeidsovereenkomst. Ook het Europese werknemersbegrip gaat die kant op. De voorbeelden zijn onderling nog onvoldoende consistent.”

Platformen ook geneigd om meer te willen doen
“Ik heb in mijn praktijk als advocaat gemerkt dat een aantal grote platformen graag zelf ook meer wil regelen voor hun mensen en ook met die mensen in contact wil komen, met hen wil communiceren op een manier die doet denken aan het arbeidsrecht. Als ze dat doen, lopen ze nu gevaar als werkgever te worden aangemerkt, met alle verplichtingen die daarbij horen, wat hun businessmodel ondermijnt.”

OR voor een platform?
“Verschillende situaties tonen aan dat het arbeidsrecht ontoereikend is ingericht voor nieuwe ontwikkelingen. Zo moeten we ons ook afvragen of de ondernemingsraad wel geschikt is in geval er zoveel zelfstandigen zijn en de relaties korter duren.
Toch zijn er wel mogelijkheden voor, zoals bijvoorbeeld het stimuleren van de oprichting van een collectieve vereniging van de eigen platformmedewerkers. Het gaat dan niet om een bedrijfsvakbond: de platformmedewerkers worden aangemoedigd om samen een ondernemersvereniging op te richten, waarmee ze gezamenlijk opleidingen of verzekeringen kunnen kopen. Zij kunnen ook als onderhandelingspartner en als machtsblok tegenover het platform staan. Dat kan een manier zijn om (zelf)regulering te stimuleren.”

Platformwerk en Waadi
“Er is een discussie over de vraag of platformwerk valt onder de Waadi (de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs). Dat is een begrijpelijke vraag, maar niet in het algemeen te beantwoorden. In sommige gevallen lijkt het wel op bemiddeling of terbeschikkingstelling van arbeid, maar is de rol van het platform toch anders dan van een traditioneel uitzendbureau. Dat de uitzendbranche met betrekking tot  regelgeving een gelijk speelveld wil, is goed te begrijpen.”

Interview: Hendarin Mouselli (VRF Advocaten) en Hinke Wever (FlexNieuws)

Hinke Wever is een creatieve verbinder van werk- en levensterreinen. Ze was als redacteur vanaf de start betrokken bij FlexNieuws.