NBBU, Arbeidsmarkt van Morgen – rond de tafel

NBBU-congres Arbeidsmarkt van Morgen, 8 december 2017

Impressie van het congres en interview met Leo Witvliet, hoogleraar interim management aan Nyenrode en mede oprichter van het Instituut Interventie Management.

Leo Witvliet werkt sinds vijf jaar samen met de NBBU om deze serie congressen vorm te geven. Dit was het achtste jaarlijkse congres in deze serie.

Zie het verslag met beeldmateriaal, dat de NBBU heeft gemaakt van deze bijeenkomst. Bekijk ook het programma.

Veranderen doe je samen
Met elkaar praten over wat/wel niet werkt op de arbeidsmarkt. Ieder geeft zijn mening, maar gaat vervolgens ook in gesprek over oplossingsrichtingen voor vraagstukken. Dat werkt verbindend en het is nodig nu de arbeidsmarkt ingrijpend verandert.
Deelnemers met diverse expertise gingen vanuit hun eigen rol afgelopen vrijdag met elkaar in gesprek. Aanwezig waren stakeholders uit de uitzendbranche, vertegenwoordigers van ministeries, vakbonden, jongerenorganisaties, adviesbureaus en pers. “We hebben veel enthousiaste reacties gekregen over de opzet van het congres. Mensen zien de waarde zien van deze dialoog,” zegt Witvliet in een terugblik.

Oplossingen verkennen
“Het vraagstuk van de arbeidsmarkt en de arbeidsbemiddeling is geen individueel vraagstuk. Het organiseren van een breed debat sluit aan bij mijn visie dat de ideale oplossing niet bestaat. Door middel van vragen stellen en dialoog tussen alle verschillende groepen en belangenbehartigers kan er wel een soort emergentie* ontstaan, waardoor er toch oplossingen worden gevonden.”

Wat speelt er?
“Het grootste vraagstuk is momenteel: hoe organiseren we inkomenszekerheid? Onder invloed van alle bewegingen en veranderingen, zoals automatisering en globalisering zullen grote groepen mensen in de toekomst veel minder betaald werk kunnen vinden.
De begrippen werkgever/werknemer zijn oud. Er zijn allerlei nieuwe arbeidsrelaties gekomen, die niets meer met die rolverdeling te maken hebben. De organisatie van bedrijven wordt anders en dat zal effect hebben op loongebouwen en functiewaarderingssystemen.
We zullen dus als samenleving enerzijds ruimte moeten maken voor de uitvoering en het primaire arbeidsproces. Daar basisafspraken over maken met een aantal minimumregels, die gelden voor ieder en die (inkomens)zekerheid verschaffen.”

Maximale structuur werkt niet
“Vroeger konden arbeidsvoorwaarden en de organisatie van werkprocessen centraal worden geregeld. Nu zie je dat organisaties hun werkprocessen moeten differentiëren met het oog op hun klanten, hun producten of diensten. Aan de onderkant van de organisatie ontstaat daardoor steeds meer variatie in werkzaamheden en de vraag naar personeel dat daar op aansluit. Het bestaande personeelsbeleid werkt voor de ene situatie wel en voor de andere niet. Hoe kun je dan iedereen inkomenszekerheid geven en toch ruimte maken voor gevarieerde oplossingen en afspraken? Daar zullen we met elkaar over moeten nadenken.”

Minimumstructuur past bij decentralisatie
“De behoefte aan een aantal basisafspraken kan ik illustreren met ontwikkelingen in de Jeugdzorg. Voorheen werd daar alles centraal geregeld en afgesproken. Toen de Jeugdzorg werd gedelegeerd aan de gemeenten heeft men niet eerst een aantal basisafspraken gemaakt over kwaliteitsnormen. Nu zijn er landelijk circa 5.600 criteria voor kwaliteit. Als daar over was nagedacht, waren het er misschien 150 geweest. Met andere woorden: er is ruimte nodig voor differentiatie, maar er is ook een minimumstructuur nodig, waardoor arbeidsprocessen werkbaar blijven.

Zo zullen we ook moeten nadenken over de toegenomen differentiatie op de arbeidsmarkt. Dat vraagt om overleg, een doorgaande dialoog met iedereen die erbij betrokken is.”

Duurzame inzetbaarheid van mensen
Ton Wilthagen, hoogleraar Arbeidsmarkt bij de Universiteit Tilburg betoogde in het plenaire gedeelte van het congres: “Als samenleving, in de politiek en de media hebben we ons obsessief bezig gehouden met de vorm waarin arbeid wordt verricht: vast, flex, of uitzendwerk. Maar daarbij is niet gekeken naar de inhoud van het werk. De primaire discussie had moeten zijn: waar hebben bedrijven behoefte aan? Wat kunnen mensen? Hoe kunnen we mensen helpen om zich te ontwikkelen en bij te scholen? De discussie over competenties heeft onvoldoende aandacht gekregen. Het nieuwe kabinet probeert hier iets aan te doen en dat is hard nodig.”

Gelijk speelveld en herinrichting transitievergoeding
Tijdens dit congres gaven enkele jonge ondernemers, die meedoen aan de Nationale Denktank, aan: “Ons huidige stelsel is niet meer houdbaar. We moeten nadenken over een nieuw sociaal stelsel. Wij moeten nog 50 jaar met dit stelsel werken. Daarom willen wij bijdragen aan beweging en vernieuwing. Wij willen een gelijk speelveld. Geen concurrentie op arbeidsvoorwaarden, wel op kwaliteit. We pleiten voor een basiscontract en een inkomensverzekering voor ondernemers. Het recht op zelfstandigenaftrek zou moeten worden gekoppeld aan het hebben van een arbeidsongeschiktheidsverzekering. En er is een herinrichting nodig van de transitievergoeding.”

Zelfredzaamheid en zzp-status
Mathijs Bouman sloot de bijeenkomst af met een scherpe analyse van de economische werkelijkheid, gelardeerd met historische posters die waarschuwen voor gevaarlijke situaties op de werkvloer in de industrie. Centrale boodschap: de arbeidsomstandigheden zijn door de jaren heen verbeterd, maar economisch gezien loopt de man/vrouw op de vloer van de arbeidsmarkt nog steeds het meeste risico. “Degenen die economisch het minst zekerheid nodig hebben, omdat ze zelfredzaam zijn, hebben we het best beschermd.” Bouman pleit ervoor de zelfstandigenstatus voor zzp’ers (B2B) te koppelen aan de hoogte van het inkomen, zoals ook een voornemen is in het regeerakkoord.

Meerdere voornemens van het nieuwe kabinet waardeert hij. “Toch mis ik nog een integrale visie op hoe we van baanzekerheid naar werkzekerheid kunnen komen. En hoe we het onderscheid kunnen verkleinen tussen werknemers en werkenden (met welke contractvorm dan ook). Hoe kunnen we alle werkenden sociale zekerheid bieden?”

Een vraag die alle deelnemers ‘rond de tafel’ meekregen. Genoeg om thuis en in de eigen werkkring met eigen verantwoordelijkheid over verder te praten en te denken.

De uitkomsten van de ronde tafel sessies tijdens het congres worden door Leo Witvliet en Victor Broers samengevat in een paper.

Interview: Hinke Wever, FlexNieuws; impressie congres: i.s.m. NBBU
Beeldmateriaal: NBBU

*Emergentie: de ontwikkeling van complexe georganiseerde systemen, die bepaalde eigenschappen vertonen die niet zichtbaar zijn als je alleen naar de samenstellende delen kijkt. Door interactie ontstaan eigenschappen, patronen, regelmatigheden en/of geheel nieuwe entiteiten.

Zie ook interview Leo Witvliet in De Telegraaf over o.a. cao’s: ‘Collectiviteit is niet meer van deze tijd. Maak afspraken op decentraal niveau’.