"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

Deeleconomie, hoe werkt het?

Interview met Kim Tjoa, mede-oprichter van FLOOW2 en HeelNederlandDeelt, over de deeleconomie.

Dit interview is onderdeel van een serie over de platformeconomie, waarin verschillende stakeholders en experts aan het woord komen.

De platform- en/of deeleconomie verandert de manier waarop mensen werken. Welke invloed heeft dat op onze samenleving, op ons arbeidsrecht en op ons stelsel van sociale zekerheid?

Kim Tjoa, voorheen als advocaat en interim jurist werkzaam in de rechtspraktijk, is sinds 2012 ondernemer in de deeleconomie.
Hij is bestuurder van de Nederlandse Vereniging van Deelplatformen en mede-oprichter van deelplatformen FLOOW2 en HeelNederlandDeelt.

Tjoa is overtuigd promotor van een andere manier om naar de wereld te kijken, van een ander economisch bewustzijn en van een circulaire manier van handelen.

Om te beginnen: het fenomeen ‘delen’ is niet ergens ondergebracht in het recht. In het Nederlandse privaatrecht zijn er regels voor ‘huren’, ‘lenen’, ‘kopen’. ‘Delen’ is eigenlijk een verzamelbegrip voor deze varianten.

Verspilling van middelen, kennis en kunde tegengaan
Hoe kenschets jij de deeleconomie?
“De deeleconomie is mijns inziens het economische en sociale fenomeen dat particulieren, bedrijven, maatschappelijke organisaties en (semi-) publieke instellingen, eventueel tegen betaling, elkaar gebruik laten maken van hun tijdelijk onbenutte consumptie- en bedrijfsgoederen dan wel van hun tijdelijk onbenutte kennis en kunde.”

Op welk punt verschilt de deeleconomie van de platformeconomie?
“Onder platformen versta ik diensten zoals Uber en Deliveroo die leveren. Onder de deeleconomie schaar ik online deelmarktplaatsen zoals FLOOW2 of HeelNederlandDeelt.
In de deeleconomie gaat iemand in zijn auto van A naar B en ‘lift’ er iemand mee. De bestaande capaciteit (zitplaatsen) wordt in die rit van A naar B beter benut. In het geval van Uber vindt er ook een rit plaats van A naar B, maar die wordt ingevuld door een chauffeur die deze rit, als een taxiservice, dus op afroep, faciliteert. Hier ontstaat dus een extra economische activiteit, inclusief de extra druk op uitstoot in het milieu, toename van het verkeer op de weg, enzovoort.”

FLOOW2

Op welke manier verschilt Heel Nederland Deelt van FLOOW2?
FLOOW2 World’s Reset Button is een internationale deelmarktplaats waarop bedrijven en instellingen wereldwijd tijdelijk bedrijfsmaterieel, diensten en materialen aan elkaar kunnen uitlenen, dan wel kunnen verhandelen.
FLOOW2 stelt aan diverse organisaties eigen interne deelmarktplaatsen ter beschikking.

Heel Nederland Deelt

HeelNederlandDeelt is een Nederlands deelplatform dat particulieren, maatschappelijke en sociale initiatieven, scholen, (sport-)verenigingen, bibliotheken en andere organisaties de mogelijkheid geeft om op lokaal, regionaal of landelijk niveau spullen, klussen of diensten met elkaar te delen.”

Uitruilen van personeel, hoe werkt dat?
“Via het deelplatform van FLOOW2 stellen wij bedrijven en instellingen in de gelegenheid om hun medewerkers tijdelijk uit te zenden of te detacheren bij collega ondernemers. De deeleconomie introduceert een nieuwe manier van bedrijfsvoering. Capaciteit, in de vorm van mensen of materieel, die tijdelijk onder bezet is, kan via FLOOW2 aan derden worden verhuurd of uitgeleend. Op deze manier wordt de bestaande (over)capaciteit beter benut. Daar profiteert iedereen van en er is minder verspilling van werkkracht en materiaal.”

Mentaliteitsomslag
Wat zijn de ervaringen?
“Enkele organisaties, zoals bijvoorbeeld in de gezondheidszorg maken gebruik van onze marktplaats. Er zijn een aantal positieve ervaringen met het intern uitwisselen van personeel, al staat het fenomeen nog in de kinderschoenen. Niet iedere werkgever of werknemer staat open voor de introductie van het delen van assets in hun onderneming. Het vraagt een mentaliteitsomslag en het vraagt vertrouwen van en in de gebruikers.”

Make, use and return
“De platformeconomie maakt onderdeel uit van de nieuwe economie. Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde aan de Erasmus universiteit, stelt dat wij momenteel niet zozeer leven in een tijdperk van veranderingen maar in een verandering van tijdperken. We bewegen ons weg van de oude op lineaire principes gebaseerde economie naar een nieuwe op circulaire principes gebaseerde economie. Take, Make and Dispose maakt plaats voor Make, Use and Return. Materialen en grondstoffen blijven in de kringloop.

Tegelijkertijd zijn wij getuige van een verandering van normen, waarden en persoonlijke voorkeuren van mensen. De belangrijkste kanteling is dat we weg bewegen van hiërarchie en top down management structuren en dat er meer ruimte komt voor individuele verantwoordelijkheid en samenwerking op basis van gedeelde waarden. In de nieuwe economie worden we geconfronteerd met business modellen die vanuit hun aard meervoudige waarden creëren, te weten: economische, ecologische en sociale waarden. In de nieuwe economie draait het dus om meer dan alleen om geld. Ook maatschappelijke en sociale perspectieven en belangen komen daar aan de orde. De kanteling van waarden wordt goed weergegeven in onderstaande afbeelding.”

Verschil in tijdperken - bron: Kim Tjoa, deeleconomie

Rol van overheid
Wat is naar jouw mening de rol van de overheid als het aankomt op de platformsamenleving; gebruiker, regulator, ontwikkelaar of anders?

“Ik verwacht dat de overheid er alles aan zal doen om zich een positie te verwerven in de platformsamenleving door daarin te participeren, deze te stimuleren en waar mogelijk te reguleren. Dat hoort bij de rol van de overheid.”

Lusten en lasten
Worden de voor- en nadelen van de platform- of deelsamenleving vanzelfsprekend gelijkmatig verdeeld over iedereen die erbij betrokken is?
“Het is een proces dat zich ontrolt,” zegt Tjoa. “Je moet het een kans geven en het niet meteen tot in detail willen reguleren. Het kenmerk van de nieuwe economie (weconomy) is namelijk meervoudige waardecreatie. We worden er individueel en collectief uiteindelijk beter van. Tjoa citeert prof. dr. Jan Jonker:

Jonker, hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan Radboud Universiteit van Nijmegen, schrijft: ‘In de klassieke economie wordt alles georganiseerd rondom een centrale waarde, te weten zoveel mogelijk financieel voordeel. In de nieuwe economie draait het meer om samenwerking, om anders organiseren, om beter benutten. Door zo te organiseren worden samen gedeelde en collectieve en meerdere waarden gecreëerd. Dat is te benoemen als de combinatie van meervoudige, gedeelde en collectieve waardecreatie. Financiële waardecreatie wordt zo één onderdeel naast het creëren van andere waarden.’

“Met andere woorden, anders dan in de oude economie, zullen er in de nieuwe economie minder negatieve effecten van economisch handelen optreden,” zegt Tjoa. “Het handelen is immers meer waardegedreven(wederzijds profijtelijke waardecreatie) in plaats van transactiegedreven. We ontwikkelen ons van ééndimensioneel (financieel) naar meer-dimensioneel (sociaal, ecologisch en economisch) handelen. Dat geldt zowel voor de platformeconomie als voor de deeleconomie.”

Kim Tjoa

Bescherming platformwerker?
Hebben platformwerkers recht op arbeidsrechtelijke en sociaalzekerheidsrechtelijke bescherming?
“Platformwerkers zijn de arbeidskrachten in de nieuwe economie. Zij zijn de werkers in, wat we noemen, de vierde industriële revolutie. Hun keuzes, voorkeuren en prioriteiten wijken af van de werkers in de oude economie. In de oude economie worden vaste dienstverbanden belangrijk gevonden. Veel platformwerkers vinden dat minder belangrijk. Zij werken vanuit een ander normen- en waardepatroon dan hun collega’s in de oude economie. Zo zijn ook de doelen en idealen van de vakbonden of de overheid bij de gemiddelde platformwerker niet ‘top of mind’. Bij hun staan passie, vrijheid en zelfredzaamheid voorop.

Het is aan de platformwerkers om zich eventueel te organiseren en, al dan niet via tussenkomst van vakbonden of de overheid, arbeidsrechtelijke of sociaalzekerheidsrechtelijke bescherming te zoeken. Ikzelf verwacht dat de platformwerker daar ver weg van blijft. Een goed voorbeeld van het zelf regelen zijn de broodfondsen die de afgelopen jaren met veel succes zijn opgericht en een goed vangnet vormen voor zelfstandig professionals. Daarbij werkt het principe van delen, voor jezelf en voor elkaar zorgen, heel goed.
De overtuiging ergens ‘recht op te hebben’ is een gedachte die, mijns inziens, hoort bij het geloofssysteem uit de oude economie.”

Platform vergelijkbaar met uitzendbureau?
Is een platformaanbieder een uitzendbureau dat werkers ter beschikking stelt om onder toezicht en leiding van de platformgebruiker te werken? Waarom wel of waarom niet? Wat onderscheidt een zogenoemde platformwerker naar uw mening van een traditionele werknemer of een uitzendkracht?
“Ik zie het platform niet als een uitzendbureau, maar als een klassieke marktplaats. Het faciliteert de uitwisseling van producten of diensten tussen partijen. Het platform zorgt voor transparantie van vraag en aanbod naar producten en diensten. Daardoor worden producten en diensten verhandelbaar.
In de rechtsverhouding tussen partijen speelt het platform verder geen rol. Voor de gebruikers is het platform niet meer dan een commercieel distributiekanaal, dat voor deze service van de gebruikers een bepaalde vergoeding (commissie of provisie) ontvangt.

Wanneer een platform zelfstandig contracten sluit met opdrachtgevers, is het geen marktplaats meer, maar een uitzender of detacheerder van mensen die, al dan niet op basis van een arbeidsovereenkomst, voor deze organisatie een bepaalde klus uitvoeren en die daarvoor aan de opdrachtgever een declaratie stuurt.

Kern van de beoordeling is de vraag wie in de rechtsverhouding contractspartijen zijn en wie uiteindelijk het debiteurenrisico draagt,” vindt Tjoa. “In mijn definitie is de platformwerker een zelfstandig ondernemer, ook voor de BTW en draagt deze het debiteurenrisico voor de klussen die hij in opdracht van derden uitvoert. Dat deze opdracht is geacquireerd via een online platform in plaats van mond-tot-mondreclame, speelt voor deze beoordeling geen rol.”

Grensoverschrijdend, welk recht geldt?
Werken op afstand is in de platformsamenleving eerder regel dan uitzondering. Dit wordt spannend wanneer het over de grens gebeurt (en zelfs buiten de Europese grenzen). Ben jij van mening dat het toepasselijke recht in de transnationale platformsamenleving dient te worden gezocht bij het land tot welke arbeidsmarkt in economische zin de platformwerker, de platformaanbieder of platformgebruiker dient te behoren?
“In het internationale privaatrecht geldt, dat het recht van het land waarin de kenmerkende prestatie wordt geleverd, op de rechtsverhouding tussen partijen van toepassing is. Het lijkt mij dat wanneer een dienst wordt uitgevoerd via tussenkomst van een online marktplaats in een ander land, het recht van dat land behoort te gelden. Partijen kunnen hier natuurlijk in hun overeenkomst afspraken over maken.”

Interview: Hendarin Feyli (VRF.nl) en Hinke Wever (FlexNieuws.nl)

Hinke Wever is een creatieve verbinder van werk- en levensterreinen. Ze was als redacteur vanaf de start betrokken bij FlexNieuws.