"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

Concurrentiebeding steeds vaker in arbeidsovereenkomst

Concurrentiebeding steeds vaker onderdeel van de arbeidsovereenkomst
Nu de economie weer aantrekt en werknemers meer van baan wisselen, hebben werkgevers steeds vaker de behoefte om werknemers aan zich te binden. In een arbeidsovereenkomst staat tegenwoordig bijna standaard een concurrentiebeding opgenomen. Werknemers tekenen regelmatig een concurrentie- en/of relatiebeding zonder na te denken over de consequenties hiervan bij het einde van de arbeidsovereenkomst. Vaak denken ze dat het toch niet geldig zal zijn. Dat is niet altijd de juiste gedachte. Ik krijg regelmatig vragen over de rechtsgeldigheid van een concurrentie- en of relatiebeding. Het is van belang voor zowel werkgever als de werknemer goed na te denken over de consequenties van het opnemen van een concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst om geschillen daarover in de toekomst te voorkomen.

Het concurrentiebeding: hoe zit het ook alweer?
Een concurrentiebeding of relatiebeding moet voorkomen dat de werknemer kennis van het bedrijf meeneemt naar de concurrent. Een concurrentiebeding beperkt de werknemer om, na zijn dienstverband bij de werkgever met wie het een dergelijk beding is overeengekomen, op zekere wijze werkzaam te zijn. Door het opnemen van het concurrentiebeding kan een werknemer bijvoorbeeld worden beperkt in het soort werkzaamheden die hij mag uitvoeren of bij wie hij deze mag uitvoeren. Daarbij staat in het concurrentiebeding doorgaans een beperking opgenomen over de plaats waarin de werkzaamheden niet mogen worden uitgevoerd en de tijd waar binnen deze werkzaamheden niet mogen worden uitgevoerd. Ook een relatiebeding kan deel uitmaken van het concurrentiebeding.

Aangezien al deze voorwaarden de werknemer kunnen beperken in het grondrecht van vrije arbeidskeuze, zijn in de wet strikte voorwaarden geformuleerd waaraan een concurrentiebeding moet voldoen. Een concurrentiebeding is slechts geldig als het schriftelijk is overeengekomen in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd en de werknemer bij ondertekening van deze overeenkomst meerderjarig was.

Concurrentiebeding in contract voor bepaalde tijd niet geldig, tenzij zwaarwegende bedrijfs – of dienstbelangen duidelijk zijn gemotiveerd
In een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd is een concurrentiebeding in beginsel niet toegestaan, tenzij de werkgever motiveert waarom het beding noodzakelijk is vanwege zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen. De motivering luistert nauw. Het belang zal specifiek per functie en de daarbij behorende werkzaamheden en kennis moeten worden gemotiveerd. Hierbij valt te denken aan de werknemer die in zijn functie te maken krijgt met bijzondere specifieke en waardevolle technologische, product- of klantenkennis van werkgever.

In de uitspraak van de kantonrechter Leeuwarden van 4 april 2017 (ECLI:NL:RBNNE:2017:1199) staat een voorbeeld van een standaard concurrentiebeding dat niet voldoet aan de strenge wettelijke vereisten van de geldigheid van een concurrentiebeding voor bepaalde tijd. De tekst van dit beding met de betrekking tot de zwaarwegende bedrijfsbelangen luidt als volgt:
“De werkgever maakt gebruik van concurrentiebeding in dit arbeidscontract voor bepaalde tijd, omdat de werkgever zwaarwegende bedrijfsbelangen heeft, wegens het specialistische karakter van de werkzaamheden bij de werkgever.”

Naar het oordeel van de kantonrechter kon dit niet gelden als een motivering van de noodzakelijkheid van dit beding. Niet is immers concreet gemaakt wat de zwaarwegende bedrijfsbelangen zijn en waarom deze belangen in dit specifieke geval nopen tot een uitzondering op de hoofdregel.

Een standaard concurrentiebeding opnemen in een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd voldoet dus niet aan deze strikte voorwaarden. Een concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd zonder motivering is niet geldig.

Verder zal bij een verlenging van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd het concurrentieding opnieuw overeengekomen moeten worden. Een stilzwijgende verlenging van het beding volstaat niet.
Indien het concurrentiebeding wel is gemotiveerd, maar de zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen worden daarin niet voldoende weergegeven, of zijn niet voldoende toegesneden op de functie van de betreffende werknemer, dan kan de rechter het beding geheel vernietigen.

Concurrentiebeding geheel of gedeeltelijk vernietigen
Voor zover de zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen wel duidelijk zijn geformuleerd, kan de rechter alsnog het beding geheel of gedeeltelijk vernietigen, indien het concurrentiebeding de werknemer onbillijk benadeeld. Dit geldt zowel voor het concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd als voor het concurrentiebeding in de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Nadeel hiervan is dat deze vernietigbaarheid slechts door de rechter kan worden vastgesteld. Partijen zullen daardoor genoodzaakt zijn het geschil voor te leggen aan de rechter. De rechter zal een belangenafweging moeten maken, waarin wordt geoordeeld of in verhouding tot het te beschermen belang van de werkgever de werknemer door het concurrentiebeding onbillijk wordt benadeeld.

De kantonrechter Maastricht oordeelde onlangs (ECLI:NL:RBLIM:2017:5458) in het nadeel van de werknemer. De belangenafweging viel in het voordeel van werkgever uit. Het ging in deze zaak om een banketbakker die gelet op de lange duur van zijn dienstverband op de hoogte was van de recepten kennis heeft van de bakkerijproducten. Tegen deze achtergrond overwoog de kantonrechter dat er bij de werkgever een terechte vrees voor (ernstige) benadeling bestond. Daarbij speelde mee dat het beding beperkt was tot 25 kilometer gerekend van de vestigingsplaats van de door werkgever gedreven onderneming. Daarbuiten mocht de werknemer dus wel aan het werk.

Tips in de praktijk voor de werkgever
Voor het opnemen van het concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd dient goed na te worden gaan voor welke functies een concurrentiebeding echt noodzakelijk is en waarom. Die motivering moet vervolgens worden opgenomen in de te sluiten arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd en specifiek gemotiveerd worden per functie.

Voor het opnemen van het concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd is de zware motiveringsverplichting weliswaar niet noodzakelijk. Toch is het raadzaam om vooraf goed na te gaan wat het belang is voor de werkgever bij handhaving van het concurrentiebeding en het concurrentiebeding daarop toe te spitsen. Bij een beding dat immers standaard wordt geformuleerd en/of te ruim, loopt de werkgever het risico dat een eventuele belangenafweging in het nadeel van de werkgever uitvalt.

Babs Dubois-Van Kleef, Van Diepen van der Kroef Advocaten

Flexnieuws geeft ruimte aan auteurs die een artikel willen plaatsen op Flexnieuws.