"Voor futureproof ondernemen in flex"
SLUIT MENU

Uitzenden van conjuncturele naar structurele aanjager

Update uitzenden: van conjuncturele naar structurele aanjager

Waar staan we?
De ABU cijfers over januari van dit jaar maakten de zwakke groei over de laatste periode 13 van het afgelopen jaar weer goed. Eerder in 2015 hadden we ook al twee opeenvolgende periodes van lagere groei dan het jaar daarvoor. Vooralsnog lijkt uitzenden dus dit jaar te profiteren van een groei van het BNP van rond de 1 3/4%. Tegelijkertijd weten we dat de wereld niet meer hetzelfde is als tien jaar geleden. De vooruitzichten van uitzenden zijn minder eenvoudig te duiden. De sterke afhankelijkheid van macro-economische groei is minder geworden en er zijn andere aanjagers voor in de plaats gekomen. Laten we eens kijken welke deze zijn.

ABU: YoY groei/afname (in %) van het volume aan uitzenduren per periode: 2013 t/m 2015.

ABU: YoY groei/afname (in %) van het volume aan uitzenduren per periode: 2013 t/m 2015

1. Verschuiving van vast naar flex
We zagen al eerder in de Verenigde Staten dat werkgevers ‘vaste banen’ omzetten naar flexbanen. In Nederland zien we eenzelfde ontwikkeling (zie communicatie door UWV hier beneden). Het is nog onduidelijk welke rol de Wet werk en zekerheid (WWZ) hierin speelt.

Meer banen vooral door uitzendbranche
Het UWV voorziet voor 2016 weer banengroei. De uitzendbranche is als vanouds de motor van de groeiende banenmachine. Dat blijkt uit de UWV Arbeidsmarktprognose 2015-2016. De uitzendsector nam in 2015 al het leeuwendeel van de banengroei voor zijn rekening; volgens het UWV neemt het aantal uitzendbanen dit jaar met 28.000 toe. Voor 2016 gaat het UWV uit van een verdere groei, met 54.000 banen. Daarvan zouden 23.000 uitzendbanen zijn.

Digitalisering
Volgens het UWV zet het herstel van de arbeidsmarkt door, maar niet iedereen profiteert daarvan. In de financiële dienstverlening, de zorg, de industrie en bij de overheid verdwijnen komende jaren naar verwachting nog duizenden banen. Dit komt onder meer door digitalisering en bezuinigingen van de overheid. De voorspelde toename is bescheiden vergeleken met de afname van het aantal banen gedurende de crisis. Sinds 2008 is het aantal arbeidsplaatsen met ongeveer 300.000 teruggelopen.

Bron: ANP/UWV

In het UWV rapport uit oktober 2015: ‘Uitzendarbeid, Aard, omvang en ontwikkelingen’, wordt in detail stil gestaan bij de totale groei van uitzenden en de groei van uitzenden in de verschillende sectoren. In de afbeelding hier beneden wordt duidelijk dat gemeten vanaf crisisjaar 2009, vijf jaar later in 2014, in de meeste sectoren een duidelijke groei in het aantal uitzendkrachten heeft plaatsgevonden. Koplopers zijn het Havenbedrijf en de Zakelijke dienstverlening. De grootste groei heeft echter plaatsgevonden na 2015.

UWV 2015 gegevens o.b.v. polisadministratie

Een van de theorieën met betrekking tot de groei van uitzenden is altijd geweest dat bij de uitbodeming uit elke nieuwe recessie de penetratiegraad van uitzenden toeneemt (aantal uitzendkrachten in relatie tot de werkzame beroepsbevolking).

Aandeel uitzendkrachten in de werkzame beroepsbevolking, naar sector
In procenten, 2003 en 2013

Aandeel uitzendkrachten in de werkzame beroepsbevolking, naar sector, in procenten, 2003 en 2013. Bron: CBS Arbeidsrekeningen 2014

NB: Het aandeel uitzendkrachten in de totale werkzame beroepsbevolking blijft tussen 2003 en 2013 bijna onveranderd.

De afbeelding hierboven laat zien dat de penetratie van uitzenden hapert en dat andere vormen van flex zoals payrolling sneller groeien.

Hier beneden meer detail over de penetratie van uitzenden in de Verenigde Staten. Hier zien we dat die relatief sterk toeneemt. Een van de gevolgen hiervan is dat het traditionele conjuncturele signaal van uitzenden (uitzenden groeit, dus de economische groei neemt toe) afzwakt omdat er ook een structurele groeicomponent bij komt.

US temporary penetration rate vs. unemployment rate

In de Verenigde Staten zijn er ook zorgen over de kwaliteit van de banen die in de herstelfase van de Amerikaanse economie na 2009 zijn ontstaan. De afbeelding hier beneden is wat dat betreft duidelijk.

Waiter or Bartender vs Manufacturing Jobs Since Dec. 2007, Source BLS, Zero Hedge

2. Verbeteren toegevoegde waarde propositie
Lange tijd werd het verschil in complexiteit tussen flex aanbieders afgebeeld op de wijze zoals dat in afbeelding hieronder is gedaan. Algemeen uitzenden is inmiddels een extreme commodity geworden en veel detacheerders zullen schoorvoetend toegeven dat zij ook al geruime tijd margedruk ervaren en het product door inleners op een ‘commodity’achtige wijze wordt ingekocht. Specialistisch detacheren is dan de volgende stap en de marges zijn hier minder gevoelig voor prijsdruk. Consultancy is de stap daarna. De realiteit is dat specialistisch detacheren en toegepaste consultancy de meest logische strategische wegen omhoog zijn in de waardeketen voor zowel een grote algemene uitzender die alles in huis heeft als ook een algemene detacheerder.

Uitzenden en specialistisch uitzenden, detacheren, consuntancy - toegevoegde waarde, brutomarge - Bron DPA

Bron: DPA

Het Amerikaanse onderzoeksbureau Staffing Industry Analysts (SIA) kwam enige tijd geleden met een mooi overzicht van de evolutionaire ontwikkeling van uitzenders (zie afbeelding hier beneden). De ‘End Game’ in hun ogen is Total Talent Management.

Increasing service sophistication - Bron: Staffing Industry Analysts
Bron: Staffing Industry Analysts

De vraag is of Total Talent Management de lading dekt van de gewenste situatie. In de uitleg in de afbeelding gaat het bijna alleen over volume gedreven, operational excellence-achtige kenmerken die passen bij een lage marge wereld. Wij zien juist een trend bij inleners dat er behoefte is aan een strategische discussie over de rol van flex. De contractvorm van ingehuurde flexwerkers wordt steeds minder relevant. De uitzender wordt gevraagd in staat te zijn talent te plaatsen. Maar dat hoeft niet talent te zijn in een uitzendconstructie. Het vinden en binden van talent wordt voor uitzenders veel belangrijker nu de recruitment functie een steeds grotere externe rol krijgt: zowel voor uitzenders als voor inleners. De uitdaging voor uitzenders wordt om zich anders te positioneren. Weg van de ‘piek en ziek’ capaciteitsfunctie naar aanjager van innovatie en verandering. Een aantal uitzenders speelt hier al op in.

Attract, Match, Source, Cultivate - bron: Capital Markets Day, Randstad

3. Desintermediatie en disruptie en de Clicks en Bricks G spot
Net als vele andere activiteiten binnen de zakelijke dienstverlening, verandert uitzenden ook door technologische ontwikkelingen. In de afbeelding hier beneden zien we dat het verdienmodel van Randstad verandert door andere distributievormen waarin technologie een belangrijke rol speelt. In 2005 waren de Randstad kantoren nog verantwoordelijk voor 79% van de omzet. In 2015 was dit nog maar 43%. De operationele marge van het snel groeiende in-house concept is inmiddels ook hoger dan die van uitzenden.

Randstad - branch, inhouse, central delivery - 2005, 2010, 2015 YTD

De eveneens snel groeiende MSP (Managed Service Providers) spelers brengen het risico met zich mee dat uitzendbedrijven het contact verliezen met de inlener (desintermediatie). MSP bedrijven nemen namelijk in veel gevallen de totale flex behoefte over van een bedrijf en zorgen voor de juiste invulling door flex in te kopen bij uitzenders en detacheerders. Alle grote uitzenders hebben hun eigen MSP propositie waarbij de zogeheten ‘neutrale MSP’ variant het meeste voorkomt: stel de Randstad MSP is verantwoordelijk voor het organiseren van de totale flexibele schil van Philips dan kan het zo zijn dat ook uitzendkrachten van Adecco via de Randstad MSP worden ingehuurd. De Amerikaanse markt is hier het meest volwassen: 45-50% van de Amerikaanse uitzendvolumes lopen al via MSP constructies.

Een meer serieuze bedreiging die bij veel grote bedrijven gaande is, bestaat uit de opkomst van innovatieve, wendbare, kleine bedrijven die met behulp van de meest recente technologie gaan concurreren op individuele diensten van een grote speler (zie afbeelding hier beneden). Zo biedt het bedrijf Upwork voornamelijk on-line zzp’ers aan en is een serieuze bedreiging voor het traditionele kantoor gebaseerde uitzenden. Hier beneden een overzicht dat je wel meer ziet in verschillende sectoren. Het geeft weer hoe kleine spelers steeds meer diensten binnen grote bedrijven onder druk zetten door te komen met (vaak) goedkopere oplossingen.

Staffing - Professionals - HR Solutions - grote diversiteit aan spelers, die gespecialiseerde diensten aanbieden

De clicks en bricks G spot
Zowel voor traditionele bedrijven die vanuit een kantoor gebaseerde infrastructuur groot geworden zijn en de weg naar on-line bewandelen (de grote uitzenders) als ook voor bedrijven die door on-line groot geworden zijn en nu kantoren aan het openen zijn (Cool Blue, YoungCapital), is de grote vraag waar het optimum zit. Wat is de ideale mix van on-line en outlets (clicks en bricks)? Waarschijnlijk is experimenteren de beste manier om hier achter te komen. Een aantal partijen in de uitzendwereld is hier druk mee bezig.

Technologie
Nog een opmerking over technologie en disruptie. De vraag is natuurlijk in welke mate de uitzendsector gevoelig is voor automatisering. Een onderzoek van het al eerder genoemde Staffing Industry Analysts laat zien dat meer dan 60% van het uitzendwerk op langere termijn mogelijk wegvalt door automatisering. Dat is meer dan de 47% die berekend werd voor de totale Amerikaanse beroepsbevolking door Osbourne en Frey in 2013. De vraag is natuurlijk ook hoeveel nieuwe uitzendbanen gecreëerd worden door technologie. In een gesprek met een grote landelijke uitzendorganisatie werd duidelijk dat zij een sterke toename zagen in de vraag naar koeriers. De reden hiervoor is dat de sterke groei in bestellingen via het Internet ook leidt tot een grotere vraag naar mensen die de produkten ook aan huis leveren.

Conclusie
Niet alleen de uitzendwereld maar de hele wereld van flexaanbieders heeft te maken met de drie onderwerpen die we hier boven besproken hebben. Vooralsnog hebben alle aanbieders de wind in de rug door de economische groei. De effecten van de wet Werk en zekerheid hebben, in tegenstelling tot de verwachting van velen, niet geleid tot de dood van uitzenden en payroling. De sector bloeit als nooit te voren en de ABU cijfers laten ook herstel zien in het administratieve segment: een deel van de economie dat in het verleden altijd gezien werd als laat cyclisch in het herstel. Het gegeven dat vast en flex meer naar elkaar groeien en dat de flex banen harder zullen groeien dan het aantal ‘vaste’ banen, is een belangrijke structurele aanjager voor flex (en niet alleen uitzenden) in de komende jaren.
De periode van economische rugwind betekent niet dat uitzenders niet moeten innoveren en investeren. De verwachting is nog steeds dat de marges van voor de crisis niet zullen terugkomen. Alle technologie moet op orde zijn (verloning en urenadministratie) en het is zeker de moeite waard om na te denken over het toekomstig onderscheidend vermogen. Voor veel kleinere spelers zal dat specialisatie zijn (in een specifieke doelgroep, regio of dienst). Tenslotte is de verwachting dat andere vormen van flex snelller blijven groeien dan uitzenden. De toekomst voor payrolling en zzp’ers blijft er goed uitzien. Hoe kunnen uitzenders hiervan profiteren?

Han Mesters, Sector Banker Zakelijke Dienstverlening ABN AMRO

Han Mesters is Sector Banker Zakelijke Dienstverlening en publiceert binnen het thema Human Capital.